Foto Trouw Evert Elzinga 19 januari 2022: Theaters en concertzalen openden eenmalig de deuren als ‘kapsalon’; musea werden 'sportscholen’. Als een protest van kunstenaars: Waarom kunnen kunstenaars bij het geleidelijk opheffen van de Corona-lockdown nog steeds niet voor publiek optreden, terwijl kappers enzovoort en sportscholen bijvoorbeeld, wel weer open mogen.
2022 Terugkijken
VOORAF: Het belang van de kunstsector voor de ontwikkeling van mensen tot "morele actors" en van maatschappelijke vernieuwing ten goede
Zowel in GOW als in mediateksten worden de woorden “goed”, “moreel”, “deugden" en "deugen" (van bedrijven, van mensen) vaak gebruikt. Dit was al direct een van de belangrijke aanleidingen GOW- en mediateksten met elkaar in verband te brengen, zoals hierboven is omschreven: Zowel het actueel maken van GOW, als, omgekeerd, het nog verder wetenschappelijk verrijken en geloofwaardig maken van de mediateksten. In één van de vele voorbeelden daarvan, die ik hieronder weergeef, wordt tegelijkertijd ook duidelijk hoe belangrijk de kunstsector is ter ondersteuning van de mentale groei van mensen en samenlevingen. Hoe belangrijk bijvoorbeeld daarvoor literatuur is; hoe belangrijk lezen is en het voorlezen van prille jeugdigen.
26juli’21: In VN. Carel Peeters die voor een boekbespreking Nathalia Ginzberg aanhaalt: Met haar onverschrokken morele toon schrijft Ginzburg dat kinderen niet de kleine deugden, maar meteen de grote deugden geleerd moeten worden. Niet aan geld en zuinigheid denken, maar aan generositeit, niet voorzichtigheid maar moed, geen berekening maar openheid, geen verlangen naar succes maar het verlangen om er te zijn en te weten”.
Tot zo ver dit korte citaat.
Hoeveel kunstminners, museum- theater- toneel- concert- opera- balletbezoekers, Nederland ook telt, de 'makers' van al dit moois, van al deze mogelijkheden, deze 'ruimtes' relatief los van de dagelijkse gevolgen van de heersende economische politiek: Het grote aanbod van die 'ruimtes' blijkt steeds weer een opvallend bescheidener 'plek' te hebben in die overheersende politiek.
Juist deze 'ruimtes' die bij uitstek door de kunstsector worden geboden, betekenen evenzovele voedingsbodems voor potentiële reflectie; voedingsbodems voor het ontstaan van ook innerlijke ruimtes bij mensen. Afhankelijk van het gezin waar je uitkomt begint dat al met voorlezen in een veilige omgeving. Later geven, behalve schrijvers ook musea en podiumkunsten nog meer kansen voor uitbreiding van ook eigen creativiteit en fantasie. Het begint bij het bieden van fysieke ruimte, vervolgens het 'beleven' van het samenzijn met kunstenaars en met andere kunstminners. Evenzovele kansen om 'even van deze wereld te zijn' en 'op te kunnen gaan in een andere wereld'.
In deze coronacrisis, en dat gaat in deze website nog veel duidelijker worden: wordt zelfs de taal waarin kunstenaars "lobbyen" bij politici, niet door de heersende economische politiek verstaan. "Kunst, een links hobby" noemen is daarvan de meest extreme uiting geweest. De fiscaal economische sector heeft al een voorsprong door het regelmatige "polderen" en daarnaast wordt door de heersende politiek dezelfde taal gesproken.
Hieronder een mediatekst die veel duidelijk maakt over hoe specifiek anders dan andere sectoren, de cultuursector én bezoekers van podiumkunsten en musea lijden onder de verschillende lockdowns. Net als de andere mediateksten wordt ook deze tekst door mij nagenoeg letterlijk weergegeven.
19 April 2020 Financieel Dagblad “Cultuursector zoekt wanhopig naar pegels” Hilda Bouma en Daan Ballegeer. Een artikel op basis van gesprekken met mensen uit de cultuursector:
De coronacrisis brengt een enorme dreun toe aan culturele instellingen. Volgens de sector bedraagt de schade €969 miljoen tot 1 juni (2020). De €300 miljoen die minister van Cultuur Ingrid van Engelshoven vorige week toezegde is natuurlijk welkom, maar dreigt niet meer te zijn dan een pleister op een houten been.
Je zou denken dat het in deze creatieve sector barst van de plannen om op een alternatieve manier toch nog wat geld te verdienen, hetzij in de fysieke wereld op anderhalve meter, hetzij online. Wat dat betreft had econoom Mathijs Bouman onlangs voor zijn column in deze krant de plattegrond van het Concertgebouw ingekleurd: Zie je wel, het paste: het concert van violiste Vilde Frang, dat vrijdagavond gepland stond in de Kleine Zaal, had prima plaats kunnen vinden in de Grote Zaal.
Echter, zo gaat het FD verder: ook op deze manier, zal het ontvangen van publiek, meer geld kosten dan het oplevert. En wat betreft digitaal optrede brengt Jan Zoet, voorzitter van de belangenvereniging voor kunst, cultuur en erfgoed, als heel cruciaal voor podiumkunsten naar voren: “De live-ervaring van het in één ruimte zijn met de kunstenaars en medebezoekers is nu juist ons unieke verkoopargument”.
Veel instellingen hebben desondanks in allerijl een gratis aanbod op hun site gezet: Van een met een smartphone gefilmde rondleiding door de directeur door een leeg museum. Tot een opname van een voorstelling uit het verleden. Al dan niet met een knopje voor een “vrijwillige donatie”. Een voorbeeld daarvan is, het razendsnelle corona-initiatief voor echt brodeloze artiesten: Privépodium. Vier weken geleden opgericht, nu met een aanbod van twee of drie concerten per dag.
Medeoprichter en zanger Charly Luske gaf er op 4 april zijn eerste concert. Lusky: "Dat was nog een beetje krakkemikkig, qua geluid. Maar inmiddels zijn we zo ver dat we professionele opnames kunnen maken die er ook beter uitzien". Het platform vraagt de luisteraars een vrijwillige donatie, waarbij 70% naar de optredende artiesten gaat, 20% naar een 'Corona-pot' en 10% naar Privépodium zelf, want streamen via Video kost geld. Luske gaf de opbrengst van zijn optreden aan zijn gitarist, die volgens hem harder is geraakt door de crisis dan hijzelf.
Is het een verdienmodel? “Op dit moment meer een reddingmodel”, zegt medeoprichter van privépodium Anne-Paul Houwen. “Luisteraars doneren tussen de €5 en de €20, en de muzikanten verdienen gemiddeld een paar honderd euro. Maar daar zijn ze heel blij mee, voor veel sessiemuzikanten betekent het wel of niet de huur kunnen betalen”. De concerten worden behalve op Privépodium óók gestreamd via YouTube en Facebook. En daar is het sowieso gratis. Houwen: 'We zitten in een spagaat: Om op YouTube geld te mogen vragen, moet je duizend abonnees hebben en vierduizend uur hebben gestreamd. Dat is best veel, we zitten nu op 108 abonnees. Als we daarop moeten wachten, verdienen de artiesten al die tijd niets. En ze hebben nú geld nodig”. Het feit dat Privépodium vrijwillige donaties vraagt, zorgt bij sommige musici voor gemengde gevoelens. Ze willen geen 'bedelaar' zijn. "Maar", zegt Houwen "voor een betaalmodel is het nog te vroeg". Al wil hij er op termijn wel naartoe: “Ook als corona voorbij is, willen we hiermee door. Met live concerten voor dertig, veertig mensen, en de rest kijkt en luistert thuis”.
Ook Maaike Verberk, directeur van DEN, het kennisinstituut voor digitalisering in de cultuursector zegt: "In deze tijd een digitaal 'verdienmodel', online geld verdienen met cultuur, is ongelooflijk moeilijk. Bovendien vraag je nogal wat van een sector die gewend is publiek te ontvangen. Ze hebben nog geen digitale strategie. Daarbij komt dat de meeste musea en podiuminstellingen nog verlamd zijn Ze kijken als konijnen in de koplampen van de truck die op ze afstormt".
Jan Zoet: “We zijn plots geconfronteerd met een nieuwe werkelijkheid. Je kunt niet in een paar weken tijd een nieuw verdienmodel ontwikkelen om een voorstelling of een concert te maken voor een digitaal publiek. Dat vraagt niet alleen een betaalmuur – want anders werkt het niet – maar er komt ook nog eens een hele organisatie en communicatie bij kijken. Het vraagt ook stevige investeringen, geld dat je nu niet zomaar bij elkaar krijgt”. Dat laatste wordt bevestigd door Maaike Verberk van DEN: “Het opnemen van een voorstelling die goed genoeg is om online te tonen is een dure grap. Afgelopen paasweekeinde heb ik via YouTube de voorstelling Jane Eyre bekeken van het National Theatre in Londen. Prachtig, maar ík weet wat voor een prijskaartje eraan hangt, namelijk een ton. Veel podiuminstellingen hebben tegenwoordig wel digitale opnames voor hun werkarchief, gemaakt met één of twee camera's, maar dat is meestal niet geschikt om online te zette”.
Jan Zoet vult aan: “Er ís bovendien al een digitale variant op wat theatermakers en muzikanten maken. Tv, radio, Netflix en Spotify. Daar is het werk van verhalenvertellers en musici al in een optimaal verdienmodel gegoten”.
Museum Hilversum heeft inmiddels een nieuwe route bedacht waardoor bezoekers veilig door het gebouw kunnen worden geloodst. Maar het online ticketsysteem, nodig om tijdslots te kunnen verkopen waarop bezoekers druppelsgewijs naar binnen kunnen, moet het museum nog aanschaffen.
En daar zit dus precies de crux: Vooralsnog is de ervaring dat, gasten op anderhalve meter ontvangen, juist meer geld kost dan het opbrengt. Jan Zoet: “Als je alle regels van fysieke afstand in acht wil houden, valt een zaal terug op een zesde van de capaciteit. Tenzij je kaartjes zes keer zo duur maakt”. Bovendien, zo benadrukt hij nogmaals: “Dan gaat een groot deel van de beleving verloren”. Hij maakt zich ook zorgen voor de toekomst, wanneer de culturele sector weer helemaal open mag: “Vergeet niet dat als mensen door deze crisis minder koopkracht hebben, of minder ruimte in hun hoofd, dan zullen ze minder snel kiezen voor een concert of voorstelling”.
Daarvoor waarschuwt ook Wimar Bolhuis, econoom aan de Leidse Universiteit: “De belangrijkste opdracht van de regering wordt straks om de samenleving ervan te overtuigen dat het nu weer veilig is. Om de economie weer op het peil te krijgen van voor deze crisis, moet je iedereen meekrijgen. Dus ook degenen die het meest terughoudend zullen zijn uit angst voor hun gezondheid, waaronder de ouderen. Ik verwacht daarom dat bijvoorbeeld musea en operahuizen het nog een hele tijd moeilijk zullen hebben”.
Tot zo ver deze mediatekst.
INLEIDING "TERUGKIJKEN" Reminders aan het voorgaande Een andere werkwijze bij "Terugkijken", dan bij het voorgaande De maanden van de pieken in de vier verschillende Coronagolven Korte geschiedenis van de beginperiode van Corona en het testen op besmetting (Algemene Rekenkamer 23-9-2020)
Mijn eerder aangekondigde afwezigheid op deze website heeft anderhalf jaar geduurd. Van het begin van de zomer 2020 tot nu, februari 2022.
Intussen ben ik, zoals ook eerder gezegd, wel bezig gebleven met het systematisch verwerken van hoe media op de nu al ongeveer twee jaar durende Coronapandemie reageren. De zo groot mogelijke systematiek probeer ik te bereiken door de methode die ik beschreven heb in de inleiding van “En toen … de wederzijdse grenzeloze besmettingen” (Zie Menu).
In de loop van december j.l., 2022 heb ik besloten, dat ik met het systematisch verzamelen van mediateksten eind december 2021 zal stoppen. Dat is dus inmiddels gebeurd. Maar ik blijf natuurlijk wel, en dat met veel plezier, aan dit project werken aan de hand van de mediateksten tot eind december 2022. Daar ben ik nog wel een jaartje mee bezig. Ik blijf natuurlijk kranten lezen enzovoort, zoals ik altijd al deed. Dus hier en daar zal ik zeker nog wel mediateksten uit 2022/23 signaleren, die ik bij dit project bijzonder goed kan gebruiken.
Ik begin nu met wat reminders aan de voorgaande gedeelten van deze website. Oorspronkelijk was ik deze website begonnen om meer bekendheid te geven aan mijn bewerking van het proefschrift van Hanne Laceulle. Die bewerking kreeg als titel Goed Oud Worden. Maar juist toen ik dat gedeelte van de website had afgerond, werd de wereld overvallen door Corona … mét de bijzondere rol die ouderen daar, vooral aanvankelijk, in kregen.
In het 'Corona gedeelte' van de website dat ik toen begonnen ben, zijn vervolgens de talrijke mediateksten, die toen over Corona verschenen, gerelateerd aan het eerste gedeelte van de website over het boek Goed Oud Worden (GOW). Daartoe heb ik teksten uit GOW heel uitgebreid weergegeven.
Het doel van dit project was en is: Het in verband brengen met elkaar van GOW- en mediateksten in dienst van het inzichtelijk maken van ‘goed handelen voor een mentaal gezond leven in een mentaal gezonde wereld’.
Als medium-tekst vind ik hier wel 'de wijze woorden' van Robbert Dijkgraaf passen. Hij is directeur van het Institute for Advanced Study in Princeton.
Ze komen uit zijn column in het NRC van 24apr’20NRC “Stilstand en versnelling” Ik heb het wel wat ingekort. Maar wat er staat is de letterlijke tekst:
Paradoxaal is dit een tijd van stilstand en een tijd van versnelling. Het Het openbare leven is gepauzeerd en de economie vastgevroren. Maar achter de schermen – letterlijk, van onze computers en telefoons – gaan de ontwikkelingen juist harder. De zwaartekracht doet z’n werk. Bij een aardverschuiving valt als eerste om wat al stond te wankelen. Dat geeft heldere verliezers en winnaars. Zo zien we de versnelde neergang van bioscopen en warenhuizen, en de opkomst van streaming video en online winkelen. Globalisering brokkelt af, terwijl nationalisme groeit.
We bevinden ons midden in een wereldwijd sociaal experiment. Het virus gedraagt zich overal hetzelfde, maar landen reageren heel verschillend. Zichzelf feliciterende politici, die beweren dat zij het juiste pad hebben gekozen, zal later stevig de maat worden genomen. Als straks de mist van onzekerheid is opgetrokken, zullen alle ‘intelligente’ maatregelen bekeken worden in het licht van de kille rapportcijfers van aantallen slachtoffers en economische schade.
Landen en bedrijven die het beste uit deze crisis komen, zijn degene die het snelst de potentie hebben omarmd van de vierde industriële revolutie.
De rol van kennis en onderzoek wordt alleen maar belangrijker. Nog nooit hebben zo veel wetenschappers uit zo veel verschillende disciplines en windstreken, aan één onderwerp gewerkt. De crisis focust de geest. Wetenschappelijke informatie wordt vrijer gedeeld dan ooit. Resultaten circuleren vrij als voorpublicatie.
Tot zo ver de column van Robbert Dijkgraaf
De aanleiding tot mijn project was, dat tegelijkertijd met het duidelijk worden dat 'de wereld' te maken had met een ernstige epidemie: in de media de roep ontstond om de samenleving te doen kantelen. Die roep en de beargumentering ervan deed mij sterk denken aan het doel van de studie van Laceulle en de diepgaande onderbouwing die zij daaraan geeft.
In deze studie en daarmee ook in mijn arrangement wordt die diepgang bereikt door een historisch filosofische benadering, met integratie van ook politiek-sociologische en gedragswetenschappelijke inzichten.
Vooral duidelijk wordt, hoe mensen met hun maatschappelijke arrangementen zich in wederzijdse afhankelijkheden ontwikkelen en kunnen ontwikkelen tot “morele actoren”. Centraal in die ontwikkeling staan de begrippen “identiteitsontwikkeling”, in de zin van persoonsontwikkeling, “keuzes” en “moreel handelen”. Dat wil zeggen, dat mensen zich ontwikkelen tot mensen die met het beste weten en de beste innerlijke reflectie: niet alleen de "goede" keuzes maken, maar daar ook naar "handelen"; goed "doen". Goed, "moreel", staat voor handelen met het oog ook op belangen van anderen en het belang van gemeenschappen. Heel vaak is daar "moed" voor nodig. "Deugden", goede karaktereigenschappen zijn belangrijk.
Mediateksten en "Goed Oud Worden" met elkaar in verband gebracht geeft aan mediateksten een nog grotere diepgang. Dat wil zeggen dat GOW daarbij bijzonder duidelijk maakt wat er ook en vooral bij mensen, bij burgers, bij consumenten, bij kiezers, bij onszelf voor een “betere samenleving”, nog moet gebeuren. Dus naast de rol die overheden voor een betere samenleving hebben.
Omgekeerd hebben mediateksten in deze website een even grote bijdrage: In deze coronatijd, waar veel misstanden in de samenleving aanzienlijk schrijnender en zichtbaarder worden, krijgen deze door toedoen van (onderzoek)-journalisten in verhalen en beelden de aandacht. Veel belemmeringen voor een ‘betere samenleving’ komen in deze Coronatijd op die manier bloot te liggen. In de media komt daarmee ook bloot te liggen, hoe belemmerend eerder politiek beleid, vooral kortzichtig beleid, voor het heden kan werken. Zeker als een samenleving te lang met een dergelijk beleid te maken heeft gehad. Het is ver doorgedrongen in alle 'haarvaten' van de samenleving.
De roep om maatschappelijke kanteling of transitie is extra krachtig geworden door de relatie die het uitbreken van een pandemie heeft met het achteruit hollen van het wereldklimaat. En hoe weinig in dit verband door overheden is gedaan aan de toenemende dichtheid van bevolking en dieren. Talrijke waarschuwende rapporten van wetenschappers en deskundigen uit het verleden worden in deze tijd weer boven tafel gehaald.
Met name is de vraag steeds gemeenschappelijker, krachtiger en meer urgent geworden: “Waartoe” moet de vooralsnog “ongeremde” groei van de economie, die tot zoveel misstanden leidt, “goed” geleid en gestuurd worden; Daarmee ook de vraag: Wat is "goed" leiderschap.
Bij het begin van het gedeelte van de website hiervoor "Macht en Leiderschap", meende ik inmiddels in een concluderende samenvatting van het voorgaande aan te kunnen geven ,wat ik zelf onder goed leiderschap in dienst van een mentaal gezonde samenleving versta (Zie Menu "Macht en Leiderschap"). Heel ondersteunend daarvoor is hoe ik met de paragraaf "Aristoteles, MacIntyre, Foucault" het voorgaande gedeelte van deze website heb afgesloten.
Voor het gedeelte van de website "Terugkijken", volg ik een andere werkwijze, dan bij de voorgaande hoofdstukken. Ik ga me alleen concentreren op de perioden rond de vier zogenaamde “pieken" in de Coronagolven. Immers juist tijdens de epidemische pieken en de zware lockdowns die daarmee gepaard gingen, kwamen de zwakheden en de krachten van samenleven heel bijzonder in de schijnwerpers te staan; de kracht en zwakheden van burgers als mensen, als consumenten, van organisaties, overheden en politici, van ondernemers, van verzorgenden, van gezinnen, van ouderen en jongeren.
Aan het einde van de hier voorafgaande website hoofdstukken tekenden zich "de belemmeringen die vooralsnog een maatschappelijke transitie in de weg staan" steeds duidelijker af (Menu: "Macht en Leiderschap"). Voor de relatering aan het boek Goed Oud Worden selecteer ik alleen nog mediateksten die dieper ingaan op of gemakkelijk te relateren zijn aan die "belemmeringen". Overigens zal ik nu minder volledige teksten van GOW weergeven. Ik kan nu volstaan met een korte samenvatting en voor de volledigheid met een Menu-aanwijzing naar het voorgaande verwijzen.
Ook de vormgeving komt er anders uit te zien. Het relateren van de aldus gerelateerde mediateksten aan het boek Goud Oud worden afgewisseld met: Cijfers over opnames en overlijden door Corona De belangrijkste inhoud van de achtereenvolgende persconferenties Het op datum noemen van onderwerpen van andere artikelen. (Nu zonder noemen van medium of schrijver) Naar gelang het illustratieve of verklarende belang van de artikelen geef ik die artikelen meer uitgebreid dan wel meer nadrukkelijk weer.
De epidemische pieken waar ik me op ga oriënteren zijn de volgende: De naamgeving aan de golven zijn overgenomen uit de media en verwijzen naar de plaatsen in de wereld, waar de verschillende Corona varianten voor het eerst opdoken. Daarnaast zijn de officiële naamgevingen (o.a. door het RIVM.) vermeld. De verschillende datums met Corona-mijlpaaltjes die onder elke golf genoemd zijn komen van een digitaal artikel van Maarten Keulemans in de Volkskrant van 25 oktober 2023. Dit was de dag dat het derde onderzoeksrapport van de Onderzoeksraad voor de Veiligheid uitkwam waarin teruggekeken werd op de gehele Coronatijd.
1. Maart en april 2020 Het virus kreeg de namen "Chinese -", "Wuhan -" of "Alpha variant" (laatste RIVM). Door de overheid werd de zogenaamde “Intelligente lockdown” ingevoerd. Deze werd later verlengd. Deze eerste golf heeft al heel veel aandacht gekregen in de voorgaande hoofdstukken van deze website. Hier, onder "Terugkijken" met de meer toegespitste focus en met een andere vormgeving laat ik die golf toch weer even aan de beurt komen.
27 februari 2020: eerste coronapatiënt in Tilburg. Er zijn dan al meer mensen besmet.
16 maart 2020: eerste lockdown, toespraak minister-president Rutte vanuit het Torentje.
2. Oktober, november en december 2020. De "Engelse -", "Britse -" of "Delta variant" (laatste RIVM). Deze had de "Alpha variant" vrijwel geheel verdrongen. Door de overheid werd begonnen met de “gedeeltelijke lockdown”, die later “verzwaard” werd.
14 oktober 2020: horecasluiting, na rustige zomer.
1 december 2020: mondkapje verplicht in openbare binnenruimten.
14 december 2020: basisscholen dicht, niet-essentiële winkels dicht.
8 januari 2021: eerste coronavaccin gezet. Tessa: 10 februari 2021 kreeg ik mijn eerste prik
23 januari 2021: avondklok, onder druk van de ‘Britse variant’.
28 april 2021: avondklok afgeschaft, geleidelijke opheffing maatregelen.
3. Maart en april 2021 Het RIVM onderscheidt deze golf niet als aparte golf. In de media echter wordt deze opnieuw oplaaiende piek van de Deltagolf "derde golf" genoemd. April werd de maand van “volhouden” (Bron: Rijksoverheid).
26 juni 2021: geleidelijke opening uitgaansleven met coronatoegangsbewijs.
10 juli 2021: ‘dansen met Janssen’-golf, clubs weer dicht.
25 september 2021: coronatoegangsbewijs haast overal verplicht.
4. November en december 2021. De "Zuid-Afrikaanse -" of "Omikron variant" (laatste RIVM). Dit werden de maanden van "het zat zijn" (Rijksoverheid).
19 december 2021: lockdown, onder dreiging omikronvariant.
Januari 2022: geleidelijke heropening van scholen, horeca, uitgaansleven.
23 maart 2022: einde corona: geen mondkapjes en geen QR-codes meer. Coronamaatregelen worden adviezen.
NB: Het Nederlandse kabinet was van 15 januari 2021 tot 10 januari 2022 demissionair. Dus tijdens de gehele derde en vierde golf van de epidemie was het kabinet demissionair.
Hierna volgt het volgende gedeelte onder Terugkijken: De eerste epidemische Corona piek van maart en april 2020 (Menu: De eerste golf)