De maand december  van de tweede golf (2020)

Oktober, november en december 2020.                                                                                                                                                                  De "Engelse -", "Britse -" of "Delta variant". De Delta variant had de Alpha variant van de eerste golf vrijwel geheel verdrongen. De overheid stelde de “gedeeltelijke lockdown” in. Deze werd later “verzwaard”.

Inhoud                                                         

Inleiding                                                                                                                                                                                                           Opnames en overledenen                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                          Afwisselend persconferenties en media met als belangrijkste onderwerpen:  

Verschil met de eerste golf: besmettingscijfer blijft op een hoog niveau hangen                                                                                               'De feestdagen' in lockdown                                                                                                                                                                                     Vaccinatie in aantocht                                                                                                                                                                                    Hoe geld rondgaat in een blinde economie                                                                                                                                                            Tanende glans van 'de Nouveau Riche'                                                                                                                                                              Welke wal keert het schip van de blinde economische groei en consumentisme                                                                                Multinationals worden niet maatschappelijk verantwoord geleid                                                                                                      Verschillende groeperingen, verschillen naar impact van de crisis                                                                                                                  Filantropie en motieven. "Wij zijn ondernemers in het publieke domein"                                                                                                         Omscholing onbereikbaar door onbekendheid met de route                                                                                                                              Europa                                                                                                                                                                                                                               Rechtstaat-gehalte van Hongarije en Polen                                                                                                                                                           Europa moet een eigen rol in de wereld krijgen                                                                                                                                                China in terugblik; Chinese 'helden' doorbraken stilhouden uitbraak                                                                                                  Correspondente in China over Westerse arrogantie

INLEIDING

Er komt in het Coronabeleid steeds meer zicht en nadruk op besmetting haarden en -cijfers. Besmettingscijfers geven namelijk steeds betrouwbaarder aanwijzingen voor hoe de opnames zich gaan ontwikkelen. Dus wat de belasting van ziekenhuizen gaat worden. Naast "doorgang van de economie" en "bescherming van kwetsbaren" is dit steeds de belangrijkste pijler voor het covidbeleid. De cijfers daarvan zijn niet terug te vinden in de cijferoverzichten van "Opnames en Overledenen" van deze website. Ze worden wel steeds genoemd in persconferenties en media in de context van beleidsmaatregelen.                                                        Het doel van deze website (Menu Home) is, te laten zien hoe een wetenschappelijke werk als Goud Oud Worden in relatie gebracht met mediateksten tijdens een crisisperiode bij kan dragen aan duidelijkheid over welke maatschappelijk processen structurele veranderingen ten goede, bevorderen dan wel tegenhouden.                                                                                                                              Na nu lange tijd aan deze website gewerkt te hebben is mijn inzicht gegroeid in de genoemde maatschappelijke processen. In de loop van de behandeling van mediateksten hieronder geef ik tussendoor, mede aan de hand van Goed Oud Worden, die inzichten inhoudelijk weer.  Ook al 'onderweg', in de manier waarop ik de verschillende media artikelen weergeef (bladspiegel en vetgedrukte titel) druk ik uit welke inhoud van de artikelen sterk gebonden is aan deze periode, maar als zodanig wel wetenswaardig en welke inhoud van een artikel dieper gravend is voor het doel van mijn website.  Een aantal artikelen geef ik nog steeds enkel als 'krantenkop' weer.  "Als zodanig héél wetenswaardig" vind ik  'wat er op straatniveau gebeurt'; met andere woorden, hoe mensen zich gedragen in crisistijd en wat ze zelf daarover zeggen. Dat geeft soms lange stukken hieronder. Ook in Goed Oud Worden wordt geprobeerd steeds die verbinding te zoeken van het persoonlijke en individuele 'niveau' van gedragingen en handelen met de bijna onverbiddelijke maatschappelijke gang van zaken die door 'economie en overheden' in gang gehouden worden. Welke ruimte en mogelijkheden blijven mensen voelen, zien en opzoeken. Waardoor zij wel en anderen niet.  Persconferenties blijf ik (behoudens te veel herhalingen) volledig weergeven. De kinderachtige manier waarop burgers toegesproken worden is nu aanmerkelijk verminderd. Rutte kan het een enkele keer nog steeds niet laten .. "Denk niet het is maar een kriebelhoestje ....".  Je merkt in het algemeen dat er naar adviezen is geluisterd. "Perspectieven bieden" wordt meer benadrukt.  Zo ontstaan dan ook wel weer teleurstellingen over vertragingen in de komst van de vaak aangekondigde vaccinaties. Jongeren krijgen veel meer aandacht. Er komen proeven met vollere zalen en stadions.  

                                                                             OPNAMES EN OVERLEDENEN 

Eerst weer de wekelijkse cijfers van ziekenhuisopnames en overledenen.

Voor deze maand kon ik niet voor alle weken in de maand, op de inmiddels mij bekende plaats: bij het RIVM vinden. De cijfers hieronder komen van verschillende instanties en verschillen en verschillen met name van wat onder ‘een week’ wordt verstaan. Daardoor variëren de cijfers.  Als bron wordt bijvoorbeeld NICE genoemd. Dit is een stichting zonder winstoogmerk van intensivisten voor intensivisten. Sinds half maart 2020 faciliteren zij op verzoek van VWS en het RIVM de registratie van Covid patiënten op de Nederlandse IC’s en verpleegafdelingen.                                                                                                                                 Met de cijfers van verschillende bronnen onder elkaar te vermelden is er wel een goede indruk te krijgen van het verloop van de patiënten golf in deze laatste maand van de tweede golf. 

30 nov t/m 6 dec week 49 (RIVM)

Gerapporteerd door Stichting NICE aan RIVM volgens Rapport RIVM: “Epidemiologische situatie SARS-VoV-2 Nederland” uitgebracht 29-1202020:

Overledenen worden niet gemeld. Dat doet RIVM hieronder wel, zonder bronvermelding: mogelijk uit eigen registratie)

Verpleegafdeling                                                           1170

IC                                                                                        203

2 tot/met 8 dec 2020 week 49/50 (RIVM)

Verpleegafdeling (bron: NICE)                                     1229

IC (bron: NICE)                                                                 179

Overleden                                                                          338

CBS bericht over week 49

Het CBS meldt dat in week 49 (30 november tot en met 6 december 2020) ongeveer 3.450 mensen in Nederland zijn overleden. In de winter neemt het aantal overledenen altijd toe. De sterfte in week 49 is echter nog ruim 400 hoger dan verwacht voor deze periode. In de meest recente data van het RIVM van 26 november tot en met 2 december is de sterfte licht verhoogd in de leeftijdsgroep 55-64 jaar en sterk verhoogd in de leeftijdsgroepen 65 -74 jaar en 75 jaar en ouder.

CBS bericht over week 50

Het CBS meldt dat in week 50 (7 december tot en met 13 december 2020) ongeveer 3.550 mensen in Nederland zijn overleden. In de winter neemt het aantal overledenen altijd toe. De sterfte in week 50 is echter nog ruim 450 hoger dan verwacht voor deze periode. In de meest recente data van het RIVM van 3 december tot en met 9 december is de sterfte licht verhoogd in de leeftijdsgroep 55-64 jaar en sterk verhoogd in de leeftijdsgroepen 65 -74 jaar en 75 jaar en ouder.

7  t/m 13 dec (week 50) Gerapporteerd door de Stichting NICE aan RIVM:

Verpleegafdeling                                                                  1368

IC                                                                                               231

9 dec tm 15 dec week 50/51 (RIVM)

Verpleegafdeling  (bron NICE)                                            1480

IC  (bron NICE)                                                                         222

Overleden                                                                                 398

CBS:

In week 51 (14 tot en met 20 december 2020) overleden naar schatting bijna 4 duizend mensen. Dat zijn er bijna 400 meer dan een week eerder, toen 3 580 mensen overleden. De sterfte in week 51 is 800 hoger dan verwacht voor deze periode. In 2020 overleden tot en met week 51 ruim 162 duizend mensen, 13 duizend meer dan verwacht. Dat meldt het CBS op basis van de voorlopige sterftecijfers per week.

Sinds week 39 is de wekelijkse sterfte hoger dan verwacht. In de eerste dertien weken van de tweede golf (week 39 tot en met week 51) van de coronapandemie overleden 6,1 duizend meer mensen dan je in deze periode zou verwachten. Tijdens de eerste golf (week 11 tot en met week 19) was de oversterfte naar schatting bijna 9 duizend.

14 t/m 20 dec (week 51) Gerapporteerd door de Stichting NICE aan RIVM:

Verpleegafdeling                                                                      1675

IC                                                                                                   290

Van de laatste weken van december 2020, week 52 en 53, heb ik alleen cijfers kunnen vinden die door NICE aan het RIVM zijn doorgegeven. Te vinden in het bovengenoemde rapport van het RIVM. Ook bij CBS zijn deze weken “niet meegenomen”.

21 dec t/m 27 dec (week 52) met NICE als bron:

Verpleegafdeling                                                                        1811

IC                                                                                                     300

28 dec t/m 3 jan ’21 (week 53) met NICE als bron:                    

Verpleegafdeling                                                                          123

IC                                                                                                      40

AFWISSELEND PERSCONFERENTIES EN MEDIA

Krantenkoppen op Dinsdag 1 december 2020

Ouderwets winkel-weekend-druk in de grote steden.                                                                                                                                                 "Veel te druk is het”, zegt een verkeersregelaar. "Het is coronatijd en waterkoud in de  stad,                                                                          maar toch is het druk. De mensen zijn niet op vakantie geweest. Nu moeten ze hun geld kwijt. Ik hoor net door mijn walkie                 talkie dat Rotterdam alle winkels eerder heeft dichtgegooid. Niemand houdt zich aan de regels. Ook hier niet”.

      Hij is één van de acht verkeersregelaars in fluorescerende pakken die op dit plein bij Vredenburg in Utrecht staan. Zij zijn                    voortdurend bezig winkelende mensen de juiste richting in te sturen.   

Bij de foto's: In winkelcentrum Hoog Catharijne was het afgelopen weekend ouderwets druk. Afstand houden was lang niet altijd mogelijk. Foto: Ramon van Flymen voor het FD

                       Een verkeersregelaar zorgt voor eenrichtingsverkeer op een klein kruispunt in de binnenstad. Foto: Ramon van Flymen voor het FD

                       Ondanks oproepen om gespreid te winkelen blijven consumenten in het weekend naar de stad komen, in plaats van doordeweeks. 'Gedragspatronen zijn weerbarstig.'                                 Foto: Ramon van Flymen voor het FD

     Verder wandelend door de oude binnenstad met de ‘centrummanager’, zie je tal van Corona ingrepen. Stickers, strepen en                  borden op straat. Voetgangersgebieden, pop-up fietsenstallingen. Druktemeters. Nieuwe wandelroutes op de markt. Paraplu's          voor wachtenden in de rijen voor de winkels. Over elk hoekje van de binnenstad is nagedacht. Ook over ‘het toonzetten' van de          boodschappen; dit laatste gedaan met behulp van een gedragspsycholoog, hoor ik van de centrummanager: “Mensen zijn de          coronamaatregelen een beetje zat. Aanmoedigen werkt beter”.

      Met sinterklaas en kerst kan het opnieuw druk worden in de binnensteden. Daarom willen sommige steden en vakbond FNV            landelijke maatregelen.

Vervolg Krantenkoppen op Dinsdag 1 december 2020

Nederland begint mogelijk 4 januari met inenten

Waarom de miljonair niet meer zo populair is.                                                                                                                                              Verkorte weergave                                                                                                                                                                                                     De schrijver van dit artikel beweegt zich al decennialang als journalist onder de rijkste mensen van Nederland om over hen te schrijven. Hij ziet een trend, het nadrukkelijk etaleren van financiële voorspoed uit de mode raakt.                                                          Die trend is al een tijd vóór Corona ingezet. En is sinds Corona heel sterk geworden. Wie geld heeft, moet dat verantwoorden.      Vroeger kon de miljonair nog pronken met het bezit van dure auto’s en huizen. 

Eind 2005 maakte de schrijver van dit artikel in een goud pak gestoken nog een gala van de superrijken mee in de grote vliegtuighangar op Schiphol-Oost. Dit is het domein van de corporate en private jets die hier opstijgen en landen.                          Flessen champagne ingeslagen, eindeloze hoeveelheden oesters en bitterballen van kaviaar voor die rijke mediamagnaat, die slimme vastgoedondernemer, de oprichter van dat goudgerande uitzendbureau … De ‘nieuwe’ rijken: De mensen van het ‘oude’ geld zie je hier niet.                                                                                                                                                                                                                Vanavond staan er buiten de hangar Porsches, Ferrari’s en Maserati’s en … fotografen, die de arriverende bestuurders bijna blind flitsen. “Toen, zelf in mijn gouden pak, vond ik dit allemaal volstrekt normaal. In deze tijd scoorde een televisieprogramma als           'Bij ons in de PC', waarin rijke paradijsvogels en aanstellerige miljonairs uit Amsterdam, Wassenaar, Den Haag en ’t Gooi                   figureerden, een miljoen kijkers of meer. Het wordt sinds 2009 niet meer uitgezonden.

Veertien jaar na het ‘hangar gala’, begin november 2019. Het Nieuwe DeLaMar Theater Amsterdam. Vanavond wordt hier de nieuwe rijkenlijst gepresenteerd door de nieuwe hoofdredacteur van Quote. De tijden zijn veranderd: Deze redacteur heeft een column in de Volkskrant en zojuist Thomas Piketty geïnterviewd; de Franse econoom die pleit voor vermogensnivellering, onder andere door hoge vermogensbelasting in te voeren. ‘De kaviaar’ in deze tijden bestaat uit kaasstengels van bladerdeeg. Er zijn noch milionairs, noch fotografen te bekennen. Wel drie ondernemers, die gaan uitleggen, hoe je in maatschappij bewust een onderneming leidt.                                                                                                                                                                                                 

Het demonstreren van financieel succes met het bijbehorende kapitale huis en auto is ‘uit’. Het spreekt niet meer tot de verbeelding en wordt eerder gezien als ‘leeg’, ‘armoedig’. Uitzonderingen daarop zouden rappers en dj’s kunnen zijn. (Tessa: en voetballers). “Deze omslag had ik vijftien jaar geleden nooit vermoed. Maar nu vind ik het niet meer dan terecht”.                                Kredietcrisis, wereldwijde recessie, bankiers die ogenschijnlijk ongestraft wegkwamen met hun slimme fratsen, omvallende banken die gered werden met publiek geld, Greta Thunberg, de eerdergenoemde Thomas Piketty, dat bizarre belastingontwijking onder een groter publiek bekend is geworden. En tegelijkertijd die aanblik van het gepronk door die absurd rijke mensen. De coronacrisis heeft ook dit alles in een extra scherp licht gezet.

Intussen zoeken rijke Nederlandse zakenlui  hun heil bij elkaar, ver weg van het publieke domein.

Krantenkoppen op Vrijdag 4 december 2020

Hoe vergaat het zelfstandigen in de 2^e lockdown (cijfers en interviews)                                                                                      Uitgebreide weergave

Zelfstandigen zijn gevolgd bij het aanvragen van tijdelijke steun. Na acht maanden staan velen weer op eigen benen. Maar voor enkele tienduizenden zelfstandigen is de situatie „echt zorgelijk”.

Operazangeres en docente (29 jr):                                                                                                                                                                            Halverwege maart (2020) overheersten de zorgen om een volledig afgelast concertseizoen. Haar werk als zelfstandig operazangeres zou tot ten minste september stil komen te liggen, en het wrange gevoel daarover was niet een-twee-drie weg. "Deze crisis heeft geen vooruitzicht”.                                                                                                                                                                        Een troost was dat het hele leven die eerste pandemiemaanden even stilstond. Iederéén was overdonderd. Docenten, horecapersoneel en kappers konden ook niet aan het werk. En de financiële steunmaatregelen die het kabinet in allerijl optuigde, straalden medeleven uit: bedrijven moesten snel en goed worden geholpen. Voor zelfstandigen met en zonder personeel kwam er de Tijdelijke overbruggingsregeling Zelfstandig Ondernemers (TOZO); een uitkering van 1.500 euro per maand voor een stel en 1.050 euro voor alleenstaanden, bedoeld voor levensonderhoud.

Het moment dat ze voor het eerst ‘zij-instromer onderwijs’ intypte op Google, alleen om even te kijken of het überhaupt een optie was, kwam eigenlijk best snel: “Een paar weken na het begin van de coronacrisis”. Natuurlijk vroeg zij die uitkering in maart meteen aan; bij de gemeente Tilburg. Maar bijna acht maanden later 'kan ze daar kort over zijn': “Het heeft me nauwelijks geholpen”. Want inkomsten die ze kreeg uit de zanglessen waarmee ze de eerste maanden via Skype doorging, werden van het maandelijkse bedrag afgetrokken, waarna er weinig overbleef. En toen in juni een tweede ronde steunmaatregelen inging, werd voor de TOZO ook nog een ‘partnertoets’ ingevoerd. Sanders’ partner verdient boven het bestaansminimum, dus had zij geen recht meer op een uitkering.

Vanaf juni gingen sportscholen, kappers en horeca weer open en vakantiegangers reden naar Zuid-Europese bestemmingen, zij het met de nodige voorbereidingen. Alleen de festivals bleven afgelast en concertzalen zaten nog altijd verre van vol. Maar deze gedeeltelijke opleving van het dagelijkse leven werd voor haar het sein om te besluiten zelf ook “niet meer stil te staan”. Geen opera, dan maar iets anders.                                                                                                                                                                                  Via een detacheringsbureau meldde ze zich deze zomer voor een opleidingsklasje tot middelbare school docent Engels. Het bureau zou haar opleiding betalen. Zij kon in deeltijd voor de klas staan. Een sprong in het diepe, "maar voor mijn gevoel moest ik door”.                                                                                                                                                                                                                          Half oktober kwam zij via “een mallemolen aan sollicitatierondes” als zij-instromer voor een vmbo-klas te staan; als docent Engels. Gedurende die sollicitatierondes had ze “met “pijn in het hart” een paar onverwachte opera-opdrachten moeten afzeggen.      Bovendien liet de begeleiding van het detacheringsbedrijf en vanuit school te wensen over.                                                                        Na een maand werd de combinatie van de lerarenopleiding, voor de klas staan én zanglessen geven haar te veel van het goede. Het was nodig om van rond te kunnen komen. Want haar arbeidsongeschiktheidsbuffer en pensioenpot wilde ze liever niet aanbreken.                                                                                                                                                                                                                      Half november besloot ze te stoppen met de docentenopleiding en voor de klas staan. Haar uitstapje was kort, maar “wel waardevol”, zegt ze nu:                                                                                                                                                                                                “Gek genoeg had ik nooit goed stilgestaan bij wat ik écht wilde. Het is me door deze ervaring pas goed duidelijk geworden, dat de   opera mijn carrièreperspectief is; dat ik daarvoor wil gaan. Maar ik ben ook door de coronacrisis gedwongen voor de klas te staan   en daardoor niet zo veel met mezelf bezig te zijn. Ik was veel meer met anderen bezig. De energie, die me dat gaf merk ik nu ook     met zangles geven. Ik wil nog meer zanglessen gaan geven, aan kinderen en volwassenen. In een tijd als deze kan ik daar altijd       van leven. Ik merk dat nu mensen massaal thuis zitten, er alleen maar meer vraag is naar muziek als hobby. Zelf kan ik zo ook         blijven zingen. Bij de muziek ligt mijn hart in elk geval”.

Tussendoor wat cijfers:

Nederland telt ongeveer 1,4 miljoen zelfstandigen, van wie 1,1 miljoen zonder personeel (zzp’ers).

374.000 zelfstandigen (schatting SZW) vroegen in de periode maart-mei 2020 TOZO-1 aan.

124.000 (schatting SZW) vroegen in de periode juni-september 2020 TOZO-2 aan

90% van deze aanvragen betreft een uitkering voor levensonderhoud.

10% (ongeveer) vraagt een lening aan.

“Het verhaal van de operazangeres lijkt deels op dat van enkele tienduizenden zelfstandigen, over wie gemeenten zich in                    toenemende mate zorgen maken”, zegt een wethouder van de gemeente Dordrecht. Hij is tevens gesprekspartner voor de TOZO van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW).                                                                                                                  Na acht maanden coronacrisis ziet deze wethouder een “tweedeling” ontstaan tussen zelfstandigen:                                                      “De grootste groep sleept zich wel door deze crisis heen”, zegt hij. “De economie is voor een deel teruggeveerd. Veel mensen zijn     weer aan het werk. Bovendien heeft een aanzienlijk deel een spaarpot waarop het kan terugvallen. Maar er is ook een groep     waarvoor dat niet geldt. Dan is de TOZO een passende crisismaatregel.                                                                                                 Ondertussen raken spaarpotjes op. We krijgen daarom steeds meer signalen binnen dat de schulden onder deze groep oplopen.     En dat is echt zorgelijk”.

Tot eenzelfde conclusie kwam ook het Centraal Planbureau (CPB) in zijn "Macro Economische Verkenning" van dit jaar:               “De coronacrisis vergroot de sociaaleconomische ongelijkheid”, schreef het CPB in september. Uitzendkrachten, oproepkrachten       en zzp’ers vangen de grootste economische schok op, omdat zij als eersten hun werk verliezen”.

Dat nog maar relatief zo weinig mensen van de tweede TOZO ronde gebruik maken, komt deels omdat het werk werd hervat, maar óók vanwege de partnertoets. Dat laatste kan consequenties hebben, zoals in de situatie van de genoemde operazangeres.

Een sportinstructuur (51 jr) Zegt “Zo’n aanvraag is ook gewoon een heel gedoe”. Zij woont alleen, en heeft dus recht op de TOZO zodra haar inkomsten onder het bestaansminimum van 1.050 euro per maand uitkomt. Tijdens de gedeeltelijke lockdown van november gebeurde dat laatste opnieuw, want de sportscholen sloten weer.                                                                                                  Echter het TOZO-voorschot dat ze kreeg uit de eerste ronde is nog steeds niet afgehandeld. Ze moet daar nog een gedeelte van terugbetalen:                                                                                                                                                                                                                  “Dus had ik deze keer zoiets van: laat maar, ik red het wel voor die paar weken. Ik heb wel vertrouwen in de toekomst. Mensen            zullen altijd blijven sporten. Van de zomer stroomden de groepslessen ook weer gewoon vol. Het is wel zo, dat sportscholen het      financieel moeilijk hebben. Dat komt door de blijvende onzekerheid: hoe lang duurt dit, wat gaat er nog gebeuren, vallen mijn            opdrachtgevers straks niet weg. En ook is netwerken en klanten spreken al een tijd moeilijker: Na een sportles móét iedereen          meteen de sportschool uit, je mag niet blijven hangen. Je kringetje wordt kleiner. Ik heb als zzp’er wel het voordeel, dat ik flexibel     ben. Ik ben bijvoorbeeld al  begonnen aan een sportmassage opleiding om uiteindelijk op terug te kunnen  vallen. Als ik die              opleiding straks afrond, kan ik als masseur weer nieuwe opdrachten aannemen. Zo spreid ik het risico een beetje”.

Ook de eerdergenoemde wethouder noemt het arbeidsmarktperspectief als een deel van de oplossing. Maar dan weliswaar vanuit de overheid gezien: zelfstandigen helpen kijken naar wat ze nog meer kunnen of willen, en hoe ze zichzelf kunnen omscholen:          "In mijn regio lopen nu nog zo’n achthonderd TOZO-aanvragen. Van die mensen verwachten we dat een derde meer hulp nodig         heeft. Hen gaan we vanaf januari begeleiding door hen loopbaancoaches aan te bieden, gekoppeld aan het ondernemerscentrum   van de gemeente, dus niet vanuit de sociale dienst”.

De gemeente Amsterdam komt met een vergelijkbaar initiatief.

Vervolg krantenkoppen van 4 december 2020

                                                                                                                                                                                                                                        EUROPA. Hongaarse staatsgeleerde: Schop ons eruit. (interview)                                                                                                                    Vrijwel letterlijk weergegeven:                                                                                                                                                                                  De aanleiding voor dit interview is dat komende week politiek en ideologisch gemotiveerde regeringsleiders overeenstemming moeten zien te bereiken over wat verstaan moet worden onder “rechtstaat” ofwel de “rule of law”. De grote uitdagers zijn de Hongaarse en de Poolse premiers. Zij dreigen, als geen consensus wordt bereikt, een veto uit te spreken tegen het Europese coronaherstelfonds en de nieuwe meerjarenbegroting als geen consensus bereikt kan worden.

                                                                                                                                                                                                                                        De Hongaarse premier Viktor Orbán en zijn Poolse collega Mateusz Morawiecki ageren tegen "vage definities en dubbelzinnige termen zonder heldere criteria waarop sancties gebaseerd kunnen worden", zo zegt de Hongaarse rechtsgeleerde Timea Drinóczi. Zij is verbonden aan de Universiteit van Pécs en schrijft en doceert al haar hele carrière over de rechtsstaat.                                          Orbán en Morawiecki doelen daarmee op de zogeheten rechtsstaatclausule die andere lidstaten, Nederland voorop, willen verbinden aan het ontvangen van subsidies. Wie corruptie niet aanpakt of de rechtsstaat schendt, mag geen aanspraak maken op Europees geld.

Drinóczi is sceptisch over hoe de discussie in Brussel wordt gevoerd. Het begrip, of liever: de term “rule of law” wordt in discussies duidelijk heel belangrijk gevonden,  maar wat er precies mee wordt bedoeld blijft vaag. In zoverre wordt niet dezelfde taal gesproken.                                                                                                                                                                                                              Timea Drinóczi:                                                                                                                                                                                                          “In Brussel is een juridische, academische exercitie gaande, een afdwingbaar politiek gereedschap te smeden. Terwijl er tot nu toe   geen wet bestaat, waarin is vastgelegd: dit is 'rechtsstaat', hier dienen landen zich aan te houden. In Europa is lang gedacht: we       hoeven niet vast te leggen wat de rechtsstaat is, want alle lidstaten weten wel wat we ermee bedoelen.                                               De onvrede in Brussel en andere lidstaten over Hongarije en Polen is zeer begrijpelijk. De regeringen die daar sinds 2010 en 2015   aan de macht zijn, morrelen aan alle fundamentele Europese waarden: mensenrechten, vrijheid, gelijkheid, democratie en de             rechtsstaat.                                                                                                                                                                                                             Als je bij de EU wilt horen, en dat zeggen Hongarije en Polen nog altijd te willen, heb je je daar aan te houden. In principe zijn het       de hogere gerechtshoven: het Europees Hof van Justitie in Luxemburg, het Europees Hof voor de Rechten van de Mens in                 Straatsburg en de Constitutionele hoven in de landen die dat handhaven. Maar dat wordt steeds moeizamer.                                Interessant genoeg zijn Hongarije en Polen nog steeds rechtsstaten in Europese zin. De EU heeft ons tot nu toe voor wegzinken      behoed, hoezeer onze politici de rechtsstaat ook aan hun laars lappen. In onze rechtbanken wordt nog geoordeeld op basis van      Europees recht.                                                                                                                                                                                                      Als je de ontwikkelingen in Hongarije en Polen vergelijkt met Turkije of Rusland, zijn de eerste twee geen autoritaire staten. Maar    je kunt je afvragen of dat zo blijft: In Hongarije is een nieuwe wet aangenomen die het oppositiepartijen bijna onmogelijk maakt      om zich te organiseren. Dat roept de vraag op of er nog sprake is van democratie. En als Polen de rechterlijke macht nog verder      inkapselt, kan het afglijden tot autoritair”.                                                                                                                                                  Interviewer:                                                                                                                                                                                                            "Wat kan de EU doen om dat te voorkomen?  Heeft, zoals het nu gaat nog zin.                                                                                      Drinóczi:                                                                                                                                                                                                                      “Ik denk het niet. De EU is geen federale staat. De discussies zijn niet effectief. De gedachte was dat landen wel in het gelid               zouden schieten als ze in hun portemonnee geraakt worden. Polen en Hongarije blijven volhouden dat ze helemaal niets verkeerd   doen”.                                                                                                                                                                                                                Interviewer:                                                                                                                                                                                                                    "Wat merken burgers in Polen en Hongarije ervan dat hun rechtsstaat wankel is?"                                                                                        Drinóczi:                                                                                                                                                                                                                          "In Polen voelt de bevolking dit nu heel duidelijk door het strenge verbod op abortus, dat niet via de democratische weg tot stand     is gekomen. De regering durfde geen parlementair debat en betrokkenheid van burgers aan. Ze hebben de kwestie neergelegd bij   het gekaapte Constitutioneel Hof. Daarvan wisten ze zeker dat het met een verbod zou instemmen. Ook is zonder consultatie           besloten, dat de overheid gaat bepalen waar artsen moeten werken”.                                                                                                             

Interviewer:                                                                                                                                                                                                                "Is dit een exclusief Oost-Europees probleem? Slovenië zegt Polen en Hongarije te steunen. Bulgarije worstelt ook met de                   rechtsstaat".                                                                                                                                                                                                                  Drinóczi:                                                                                                                                                                                                                          "De institutionele structuur voor de rechtstaat is hier, sinds het einde van het communisme, wel goed in elkaar gezet, maar nog         niet weerbaar. Het waardesysteem van een gezonde democratie is na een paar decennia nog niet zo ingebakken als in West-           Europa. We zien overal dat mensen vatbaar zijn voor populistische ideeën en sterke leiders die hen bescherming tegen denkbeeldige vijanden beloven”.                                                                                                                                                                              Interviewer:                                                                                                                                                                                                                  "Als de rechtsstaatclausule geen oplossing is, wat dan wel?"                                                                                                                              Drinóczi:                                                                                                                                                                                                                        “Zolang de huidige leiders van Hongarije en Polen aan de macht zijn, is er geen oplossing. Ik weet niet of ik het hardop durf te           zeggen, maar de Europese Unie moet ons loslaten, ons eruit schoppen. Ze kan Polen en Hongarije niet redden van zichzelf. Als de   EU een waarde gemeenschap wil blijven, moet ze duidelijk maken dat er geen plek is voor landen die niet bij een waarde                   gemeenschap willen horen. Het zijn alleen de burgers van deze landen die verandering kunnen brengen”.

Vervolg van krantenkoppen op Vrijdag 4 mei 2020

Bedrijven moeten deel eerdere steun (NOW) nu terugbetalen                                                                                                                                     NOW is de gangbare afkorting voor de in maart ingevoerde tijdelijke Noodmaatregel Overbrugging voor behoud                                   Werkgelegenheid.                                                                                                                                                                                                         De terugbetaling betreft 60% van de bedrijven, die minder verlies hebben geleden dan verwacht.                                                              Midden in de tweede golf is terugbetalen lastig. Er zal coulant mee worden omgegaan, omdat inmiddels grote verliezen                     geleden kunnen zijn.

Krantenkop op Zondag 6 december 2020  

Een lawine aan klachten, vooral uit de horecasector, over de terugbetaling van coronasteun.                                                                             De timing had nauwelijks beroerder gekund. Juist nu hoge besmettingscijfers versoepeling van de maatregelen tijdens de                 feestdagen in de weg staan.                                                                                                                                                                                       Verantwoordelijk minister Wouter Koolmees heeft dan ook een brief gestuurd naar de Tweede Kamer. Daarin schrijft  hij dat             de korte economische dip waar oorspronkelijk van uitgegaan werd, een lange malaise is geworden. Dat vergde immers ook             verschillende steunrondes. Daardoor lopen nu, ook onvoorzien, vereffeningen en uitkeringen door elkaar heen.                                     Hij vraagt bovendien aandacht voor de zeer verschillende situaties waarin bedrijven verkeren.                                                                   Het UWV (Uitvoeringsinstituut Werknemers Verzekeringen) wordt opgedragen coulant te zijn met terugbetalingsregelingen.

Krantenkoppen op Maandag 7 december 2020

                                                                                                                                                                                                                                        Horeca ondernemers breken zich het hoofd over steuncijfers

De markt van fusies en overnames draait weer op volle toeren.                                                                                                                  Vrijwel volledige overname  vanwege inzicht in hoe geld rondgaat in een vooral blinde economie.                                                            In Nederland, maar ook in andere landen en de Verenigde Staten. Het daarvoor beschikbare kapitaal blijft groeien.                            In Nederland zou het gaan om ruim €10 mrd.                                                                                                                                                        Het snelle herstel na de zomer is volgens financiers en adviseurs mede te danken aan de grote hoeveelheid beschikbaar                  kapitaal, vooral bij private equityhuizen. Private equity betekent niets anders dan privévermogen. Het gaat hierbij  om                        investeerders die buiten de aandelenbeurs om bedrijven financieren. Het doel is vaak op deze manier grip op dat bedrijf te                krijgen, het te verbeteren en het daarna met winst te verkopen. De partner van een groot financieel advieskantoor aan het                woord:                                                                                                                                                                                                                            “Omdat er tussen maart en juli nauwelijks wat gebeurde is er nu een hoge druk om te investeren. Er lijkt een inhaalslag                       gaande te zijn. Het geld dat private equity heeft opgehaald bij pensioenfondsen en andere institutionele beleggers moet                   binnen vier à vijf jaar aan het werk gezet worden.                                                                                                                                                  De gevolgen van de coronacrisis worden duidelijker. Het wordt duidelijker welke sectoren worden geraakt en welke niet. De               belangrijkste sectoren waarin nu volop geïnvesteerd wordt zijn technologie, gezondheidszorg en bedrijven die inzetten op de           energietransitie.                                                                                                                                                                                                             Er is uitzicht op herstel en investeerders durven weer op overnamepad”.  I                                                                                         In Nederland werken investeerders en bedrijven aan minimaal zeven grote deals. De verkoop van de Hema is er één van.                 

Van de andere grote deals die nog lopen is die van de divisie huishoudelijke artikelen van Philips de grootste. Daarnaast staan        momenteel de groothandel voor de farmaceutische industrie Mediq, bouwmaterialenbedrijf Deli Home en de keten van                    medische klinieken Bergman in de etalage. Los van deze deals lopen er nog tal van kleinere verkoopprocessen.                                  In de overnamemarkt zorgde corona in het begin vooral voor veel praktische belemmeringen. In overnametrajecten is                        vertrouwen van groot belang en dat wordt van oudsher opgebouwd tijdens persoonlijke ontmoetingen. De partner van                        hierboven weer aan het woord:                                                                                                                                                                                   “Dat kon allemaal niet meer. Naast het grootste probleem van onzekerheid, was het mede hierdoor in april, mei en juni erg                  rustig”.                                                                                                                                                                                                                        Een ING partner zegt: “Je moet inventief zijn”: Nu vinden onderhandelingen regelmatig virtueel plaats. Het hoofd                                bedrijfsfinanciering van de ING liet bij een verkoopproces bijvoorbeeld een professionele cameraploeg inhuren voor het zo              levendig mogelijk maken van de virtuele ontmoetingen tussen potentiële kopers en het management. Daarnaast zet ING                  tegenwoordig bij verkoopprocessen drones in om de gebouwen en productielocaties te laten zien: 

Vervolg krantenkoppen op Maandag 7 december 2020

                                                                                                                                                                                                                                    Flinke stijging besmettingen; misschien door Black Friday                                                                                                                                         Kan deels doordat er meer getest wordt en deels door winkelgedrag.  In de grote steden is nu juist de stijging minder, dan in             middelgrote en kleine steden.   

Bij de foto: De tweede golf laat zich moeilijk knevelen                                                                                                          

                                                                                                                                                                           Bij de foto: In de XL-coronateststraat op Schiphol wordt er getest met sneltests en met                                                                                                                                                                                reguliere tests. Foto Sem van der Wal/ANP 

                                                                                                                                                                                                                                       Sinds 1 december zijn de GGD’s begonnen met ‘asymptomatisch testen’: mensen die niet ziek zijn, maar wel door middel van           bron- en contactonderzoek door de GGD’s worden opgespoord kunnen zich laten testen.                                                                           De afgelopen weken schommelde het aantal positieve tests rond de 5.000. Ze verschillen sterk van dag tot dag door ICT-                   storingen, wisselende personele bezetting of door de dag van de week.                                                                                                           Halverwege de week komen de meeste positieve tests binnen. In het weekend zakte het aantal soms tot 4.000.                                   Maar de afgelopen dagen was ‘het weekendeffect’ geheel anders: het aantal positieve tests steeg tot 7000.                                           Daarnaast is het aantal patiënten dat in het ziekenhuis is opgenomen, nauwelijks gedaald ten opzichte van een week geleden.         De afgelopen dagen steeg het aantal zelfs weer: van 1130 naar 1200.                                                                                                             Het IC cijfer is al een tijdje stabiel: rond ruim 470; 100 minder dan het in de tweede golf is geweest.                                                                                                                                                                                                                                                                                                 Het is vooral gissen naar de oorzaak van hoe de cijfers in de vier grote steden, vergeleken met de kleinere een omgekeerd                 beeld laten zien van hoe het steeds was. In de grote steden zijn immers ook de grootste winkelcentra. Het aantal positieve               tests stijgt juist niet in de vier grote steden. De besmettingsgraad is in die steden teruggebracht tot iets boven het landelijk               gemiddelde van 235 positieve tests per 100.000 inwoners per week.                                                                                                               De geconstateerde groei zit in middelgrote en kleine steden.                                                                                                                              In de middelgrote een groei van 30, 40 en soms zelfs 70 procent ten opzichte van de week ervoor; zo’n 300 positieve tests per         100.000 inwoners.                                                                                                                                                                                                       In de kleinere ruim 500 per 100.000 inwoners. 

       In sommige van deze middelgrote en kleinere steden droegen uitbraken op                                                                                                   middelbare scholen en verzorgingshuizen daaraan mee.

       Zowel nationaal als internationaal is kenmerkend voor deze tweede golf, dat er geworsteld wordt met het op een hoog niveau           blijven hangen van het besmettingscijfer. In Nederland is, vergeleken met de piek van de tweede golf, het aantal positieve                  tests gehalveerd, maar daarna bleef het aantal hangen op rond de 5.000.

Krantenkoppen op Dinsdag 8 december 2020                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                              Een winter vol beperkingen (Dit artikel verscheen nét voor de persconferentie op deze zelfde dag)                                                                   Een pijnlijke boodschap lijkt onvermijdelijk.                                                                                                                                                             Ondanks dat op verzoek van het Kabinet: het OMT Vrijdag nog naar een reeks mogelijk versoepelingen heeft gekeken;                       daaronder een gedeeltelijke heropening van de horeca en het uitbreiden van het aantal mensen dat thuis ontvangen mag                   worden.                                                                                                                                                                                                                           Het kabinet heeft ook een politieke afweging te maken. De bevolking snakt na een zwaar coronajaar naar gezellige                             feestdagen.

       Maar de cijfers zijn de laatste weken zo slecht dat er op de nieuwe  Corona persconferentie van dinsdagavond geen serieuze           versoepelingen verwacht worden, zeggen Haagse bronnen. Aan de belangrijkste voorwaarde voor versoepelingen, dat het                 aantal besmettingen zou terugzakken naar ongeveer 3.600 per dag, is bij lange na niet voldaan. Maandag liep het aantal                   besmettingen op tot boven de 7.000.  

       Het OMT keek Vrijdag ook naar het met een week verlengen van de kerstvakantie op scholen. Dat zou “enig effect” op de                   virusverspreiding hebben. Premier Rutte had al eerder gezegd, dat zo weinig effect niet opweegt tegen voor één week                        organiseren van afstandsonderwijs.

Persconferentie minister-president Rutte en minister De Jonge van Dinsdag 8 december 2020

Rutte: Goedenavond. Al een paar weken geleden zag je de eerste kerstbomen in huiskamers, zag je lichtjes in tuinen en kerstversieringen in het straatbeeld. Nu, meteen na Sinterklaas, draaien de kerstboomverkopers overuren.                                            Het laat zien hoe extra belangrijk Kerst dit jaar voor ons is.

Het is een zwaar jaar voor heel veel mensen, een jaar van verlies en rouw en dat geldt zeker voor al die families die dit jaar iemand aan corona hebben verloren.                                                                                                                                                                                      Het is niet voor niets een van de meest gestelde vragen van de laatste weken: wat kunnen we met de Kerst?                                          Het antwoord is: helaas niet meer dan de laatste maanden:                                                                                                                          Dus per dag maximaal drie gasten vanaf dertien jaar thuis ontvangen en niet naar een restaurant. En ook verder blijft de gedeeltelijke lockdown gelden.

We hadden natuurlijk gewoon ook op meer gehoopt. Bij de persconferentie drie weken geleden leek het reëel dat er rond half december weer iets meer zou kunnen, bijvoorbeeld dat de restaurants weer open zouden gaan, dat we thuis weer meer mensen zouden kunnen ontvangen of dat we weer met het voetbalteam zouden kunnen trainen. Maar het gaat echt niet goed: niet met de besmettingscijfers en niet in de ziekenhuizen.

We hoopten half december op ongeveer tien intensive care opnames per dag te zitten, dat is het niveau waarop we voorzichtig weer wat meer zouden kunnen.

Dus, óf we zorgen er samen voor, door ons gedrag, dat de cijfers toch weer de goede kant op gaan. In dat geval zou het kunnen dat we half januari wel op die tien IC-opnames per dag komen.                                                                                                                                Óf de cijfers blijven stijgen en dan sluit ik zelfs niet uit dat we voor de Kerst bij u terug moeten komen met nog strengere maatregelen.

Dat wil natuurlijk niemand.

Mijn oproep is dus: laat ons de kerstperiode goed benutten door zo veel mogelijk thuis te blijven en ons ook verder aan de regels te houden. Het gaat echt om de bekende en de voor de hand liggende dingen:                                                                                              Dus niet denken bij een kriebelhoest ‘het is vast een verkoudheidje, dat gaat wel over’. Nee: blijf thuis, laat je testen en ga in quarantaine en als de test positief is, dan blijven ook je huisgenoten thuis.                                                                                                      Als je dan gedwongen thuis zit, aarzel niet hulp te vragen voor de dagelijkse boodschappen of de hond uit te laten. Vraag ook hulp als je het even niet ziet zitten. (Enzovoort; opsomming regels).

Als er weer meer mag willen we natuurlijk zo goed mogelijk voorbereid zijn: Dat is een vraag waar bijvoorbeeld iedereen in de cultuur-, in de sport- en in de evenementensector heel druk mee bezig is. In januari gaan we een paar strak gecontroleerde proefprojecten doen om te kijken wat er allemaal nodig is om verantwoord weer op te starten: dat wil zeggen, los van hoe de cijfers zich ontwikkelen: Waar moet u dan aan denken? Bijvoorbeeld aan een proef met een theatervoorstelling met meer publiek of bijvoorbeeld aan een proef met een lokale voetbalwedstrijd met grotere groepen supporters in het stadion. Wat  vraagt dat van de organisatie en inrichting? Hoe moeten mensen lopen, zitten, staan? Wat is er in de praktijk wel en niet haalbaar en verantwoord?

Tot slot nog drie punten:                                                                                                                                                                                    Ten eerste dat we kijken naar extra steun voor bedrijven die het ‘t zwaarst hebben, bijvoorbeeld de restaurants en cafés. Juist in de horeca wordt veel pijn geleden. Morgen geven Wouter Koolmees, Eric Wiebes en Wopke Hoekstra een persconferentie over de verdere aanpak van de steunpakketten.                                                                                                                                                                  Ten tweede: omdat we ons realiseren dat jonge mensen een zware tijd hebben, komt er voor hen een plan met extra geld voor speciale activiteiten. Dat doen we samen met de gemeenten en vooral samen met de jongeren zelf. Denk aan een theatervoorstelling of een film maken. Ander voorbeeld: in de kerstvakantie zullen de  Krajicek Foundation en de Cruyff Foundation wintergames organiseren.                                                                                                                                                                                          Verder is het nu nog zo dat jongeren tot achttien jaar in teamverband kunnen trainen bij hun sportclubs. We gaan het OMT vragen of we die leeftijd in de loop van januari op kunnen rekken naar zevenentwintig jaar.                                                                                       Ten derde en als laatste: het is logisch dat de coronavermoeidheid na negen maanden toeneemt. Dat wordt natuurlijk in het bijzonder gevoeld door al die mensen in de ziekenhuizen, verpleeghuizen, in de thuiszorg.                                                                          De drukte en hoogspanning van dit jaar stapelt op, het werk wordt zwaarder en het wordt steeds lastiger de roosters rond te krijgen, zeker met de Kerst.                                                                                                                                                                                        Alleen al om die reden moeten we elkaar blijven helpen hier doorheen te komen., om de mensen die het het zwaarst hebben qua belasting wat lucht te gunnen.

De Jonge:                                                                                                                                                                                                                      We zijn er nog lang niet. En toch, we staan ook aan de vooravond van een nieuwe fase in deze crisis: de vaccinatiefase. Vaccinatie is de weg die ons uiteindelijk uit deze crisis moet leiden.                                                                                                                                    We kiezen ervoor om eerst de kwetsbare mensen te vaccineren en hun zorgverleners. En dat begint met de mensen die werken in het verpleeghuis.                                                                                                                                                                                                          Daarna volgen de mensen die werken in de gehandicaptenzorg, de thuiszorg, de bewoners van verpleeghuizen en van instellingen voor mensen met een beperking.                                                                                                                                                                              Vervolgens zijn andere kwetsbare groepen – zoals 60-plussers en mensen met een medisch risico – en andere zorgmedewerkers aan de beurt.                                                                                                                                                                                                               Daarn volgt de rest van de samenleving.

We bereiden ons al maanden voor op de vaccinatiefase. We hebben contracten voor zes verschillende vaccins. Benodigde materialen, opslag, distributie en beveiliging is geregeld. Er zijn afspraken gemaakt met het RIVM, de GGD’s, instellingen, arbodiensten, de bedrijfsartsen, de huisartsen en de ziekenhuizen over de uitvoering. Ook Defensie ondersteunt en staat paraat.      Samen werken we hard aan dit vaccinatieprogramma. Het is een ingewikkelde puzzel, die we samen te leggen hebben.

Echter we hebben niet alles zelf in de hand en daardoor nog geen volledig zicht op hoe we alle puzzelstukjes moeten leggen. Telkens ontvangen we nieuwe informatie, waardoor we wendbaar blijven in de uitvoering:    Zo moet een vaccin het stempel goed en veilig krijgen om toegelaten te kunnen worden. Dat bepaalt het onafhankelijke Europees Medicijn Agentschap, het EMA. , onafhankelijk: Of het vaccin geschikt is voor de groep die we het eerst willen vaccineren, weten we pas zeker na hun beoordeling.   Ook krijgen we een vaccin in verschillende leveringen binnen. We weten nog niet wanneer en hoeveel. Zodra we weten hoeveel precies en wanneer, zien we of de nu bepaalde volgorde ook mogelijk is.  

Het is een enorme operatie. In Europa hebben we afspraken gemaakt over een eerlijke verdeling.                                                              Dat we al zo snel kunnen vaccineren is fantastisch. Natuurlijk een diepe buiging voor de wetenschap.

Tegelijkertijd moeten we waken voor een ‘we-zijn-er-bijna-stemming’. Want we zijn nog wel even onderweg. Het is bijvoorbeeld nog onbekend of iemand die gevaccineerd is, ook een ander niet meer ziek kan maken. Maar als de meest kwetsbaren en de mensen die voor hen zorgen, zijn beschermd, dan zijn we al een heel eind.                                                                                                                    Als we tegelijkertijd ook meer testen, dan moet het lukken om in de loop van 2021 een deel van de beperkende maatregelen los te laten.

Op dit moment is het nog zo, dat afgelopen week het aantal positieve testuitslagen weer stijgende was: van 34.000 twee weken geleden naar ruim 43.000 afgelopen week, gemiddeld ruim 6000 positieve testuitslagen per dag.                                                            Het aantal nieuwe opnames in de ziekenhuizen neemt nauwelijks af en dat geldt ook voor het aantal mensen dat met corona in het ziekenhuis ligt.                                                                                                                                                                                                        Het gaat niet goed. Dat blijkt ook uit gedragsonderzoek. We weten dat een deel van de besmette mensen, niet thuisblijft bij klachten. Maar bovendien heeft niet iedereen, die wel besmettelijk is,  zelf klachten.

(Volgen herhalingen van de maatregelen, zelf in de hand, aandacht voor mensen die anderen extra missen, zeker met Kerst, ook door overlijden. Noemen van de vele vrijwilligers, die zich inzetten).

Vervolg krantenkoppen op 8 december 2020

Besmettingscijfers laten geen versoepeling coronarestricties toe.

       Mogelijk zelfs extra maatregelen op komst. Aldus een sombere premier Mark Rutte dinsdagavond. Gehoopt was, dat rond half         december het aantal ic-opnames geslonken zou zijn tot tien per dag. Pas op dat niveau kan gedacht worden aan heropening           van sectoren die nu nog altijd dicht zijn.                                                                                                                                                                   Nu wordt gehoopt op half januari. Ter voorbereiding wil Rutte proef gaan draaien in de culturele en de recreatieve sector om te         kijken welke versoepelingen verantwoord zijn. Zo zal geëxperimenteerd worden met meer publiek in theaters en bioscopen, en         meer mensen op de tribune bij voetbalwedstrijden. Die proeven in januari staan los van de besmettingscijfers, aldus Rutte.

       Nu een vaccin in aantocht is, waarschuwde zorgminister Hugo de Jonge voor een 'we zijn er bijna'-stemming.                                       Naar verwachting zal het tot na de zomer volgend jaar duren voordat heel Nederland is gevaccineerd.

       Woensdag komen ministers Wouter Koolmees (Sociale Zaken), Eric Wiebes (Economische Zaken) en Wopke Hoekstra                       (Financiën) met aanvullingen op het steun- en herstelpakket om de horeca en kunsten extra bij te staan. Naar verwachting               krijgen bedrijven die door de coronarestricties met forse omzetverliezen kampen, meer hulp bij het betalen van hun vaste                 lasten. Daarnaast kijkt Koolmees hoe hij benarde starters en zzp'ers die tussen wal en schip vallen extra kan helpen. 

Vervolg krantenkoppen op 8 december 2020

Werkgevers waarschuwen voor ondoordachte Nexit 

Verkort weergegeven                                                                                                                                                                                                Meer dan twintig EU-lidstaten hebben een verankering van hun EU-lidmaatschap in hun Grondwet; onder andere België, Duitsland, Frankrijk en Italië. Van de oorspronkelijke oprichters van de EU heeft alleen Nederland dit nog niet.

De werkgevers vragen in een brief aan de Kamerleden om een initiatiefwet van jl. mei van de D66’ers Rob Jetten en Kees Verhoeven te steunen. Daarin wordt ook voor Nederland zo’n verankering voorgesteld. De behandeling daarvan begint woensdagmiddag in de Kamer.                                                                                                                                                                                 "Het wetsvoorstel waarborgt dat het EU-lidmaatschap nooit lichtvaardig op het spel gezet zal kunnen worden”, schrijven Ingrid Thijssen en Jacco Vonhof, de voorzitters van respectievelijk VNO-NCW en MKB Nederland.                                                                        Werkgevers willen rekening houden met een scenario waarin de Haagse politiek zou bezwijken voor anti-Europese gevoelens en zo het Nederlandse EU-lidmaatschap op het spel zouden kunnen zetten.

Het Britse vertrek uit de EU werd indertijd in gang gezet door het besluit van de toenmalige premier David Cameron om daarover een referendum te houden. Het zou de eurosceptische geluiden binnen de conservatieve Tory-partij doen verstommen. Een politieke gok die verkeerd uitpakte en inmiddels al grote schade heeft veroorzaakt.                                                                                      De steun in Nederland voor een referendum over het EU-lidmaatschap lijkt  te groeien: in 2016 en 2019 wilde een derde van de bevolking dat. Inmiddels is dit percentage aangegroeid tot 40%.

Volgens VNO-NCW en MKB Nederland is het niet de bedoeling om een vertrek uit de EU uit te sluiten. Maar door de bijzondere rol die de EU inneemt in het staatsbestel en de rechtspraak van Nederland is het wel zaak om extra reflectiemomenten in te bouwen.  Ook wijzen Thijssen en Vonhof erop, dat de EU meer is dan een markt: het staat ook voor waarden die in de huidige tijd van breed opkomend autocratisch denken onder druk staan.

Vervolg krantenkoppen op 8 december 2020

Een nieuwe virusvariant, Omikron, aan de horizon, na de heersende Engelse- of Deltavariant.

Laboratoriumproeven bevestigen vermoedens dat de Omikron variant van het coronavirus makkelijker kan ontsnappen aan de afweer die is opgebouwd na een infectie of vaccinatie. De eerste linie van de afweer, gevormd door antistoffen, is tot veertig keer zwakker tegen Omikron dan tegen Delta. Dat blijkt uit proeven waarin gemeten wordt hoe hoog de concentratie antistoffen moet zijn om te verhinderen dat het virus cellen kan infecteren. De proeven komen o.a. uit Zuid-Afrika, Duitsland en Zweden.

Zowel immunoloog Marjolein van Egmond van Amsterdam UMC als viroloog Chantal Reusken van het RIVM waarschuwen voor al te snelle conclusies. Er is nu nog veel onzekerheid. Reusken: "Het is prijzenswaardig dat ze hun data zo snel delen, maar pas als de wetenschappelijke publicaties verschijnen die op de laboratoriumproeven volgen en nu in voorbereiding zijn, is een betere weging te maken. Wat Omikron precies doet met de effectiviteit van de vaccins, zullen we alleen in de echte wereld kunnen bepalen”.

Uit verschillende landen komen berichten dat Omikron zich snel verspreidt. In Nederland heeft het RIVM tot nu toe 36 bevestigde besmettingen met de Omikron variant gemeld. De vraag is of er in Nederland voldoende zicht bestaat op het virus om een eventuele opmars van deze variant goed in beeld te hebben. In Denemarken, het land dat het meest nauwkeurig bijhoudt welke varianten er circuleren, zagen ze de laatste week dagelijks een verdubbeling van het aantal bevestigde Omikron besmettingen. De teller staat er nu op 384.

De huidige coronavaccins, inclusief boosters, zijn nog steeds afgestemd op het oorspronkelijke virus dat de pandemie twee jaar geleden startte in Wuhan. Ondertussen zijn er nieuwe varianten gekomen die telkens beter door de afweer wisten heen te breken. Daardoor zijn er meer herinfecties en doorbraakinfecties. Marjolein van Egmond van het UMC in Amsterdam: "Boosterprikken zorgen ervoor dat de concentraties antistoffen bij eerder gevaccineerden weer omhooggaan, waardoor een gevaccineerde voorlopig weer even beschermd zijn tegen infecties door Omikron”.

De mantra van de vaccinologen was steeds dat de vaccins nieuwe infecties na verloop van tijd niet altijd kunnen voorkomen, maar dat ze nog steeds heel goed blijven beschermen tegen ernstige ziekte met risico op ziekenhuisopname en overlijden. "Of dat voor Omikron blijft gelden", zegt van Egmond "moet nog blijken uit data uit het veld. Maar de verwachting is dat de vaccins nog steeds      goed beschermen tegen ernstige ziekte. Vaccinproducenten zijn al wel bezig aangepaste versies van hun vaccins te maken,            maar wellicht is het net als bij Delta niet nodig die in te zetten als het oorspronkelijke vaccin nog voldoet”.

Krantenkoppen op Donderdag 10 december 2020

Minister Hugo de Jonge treedt terug als lijsttrekker van de CDA                                                                                                                                Hij vindt dat de aanpak van de coronacrisis nu moet voorgaan.

       Hij wist dat de combinatie zwaar zou zijn, maar schrijft nu: “Ik ben echter tot de conclusie gekomen dat ik niet beide                           verantwoordelijkheden ten volle kan waarmaken”.                                                                                                                                             De Jonge werd na het bezwijken van VVD'er Bruno Bruins de eerste coronabestrijder in het kabinet. Hij moet sindsdien de                 grootste klappen incasseren als daarbij fouten worden gemaakt.                                                                                                                     Na opflakkering van het virus in september, waar het testbeleid en het bron- en contactonderzoek niet tegen opgewassen                 bleken, werd De Jonge verweten dat hij verantwoordelijk was voor de tweede golf. Nog vaker krijgt hij het te verduren als                   gewekte verwachtingen niet waar worden gemaakt. De Jonge kwam woensdag alweer onder vuur te liggen in de Tweede                 Kamer omdat hij steken zou laten vallen in de voorbereiding van de vaccinatiecampagne.                                                                           Partijvoorzitter van de PvdA,  Ploumen, zei donderdag dat De Jonge 'als coronaminister misschien wel de zwaarste                             kabinetspost bekleedt sinds de Tweede Wereldoorlog'.

Tessa: Inmiddels is het, mij althans, uit diverse nieuwsberichten ook wel duidelijk geworden, dat in Nederland decentralisatie van organisaties waar De Jonge van afhankelijk is te ver is doorgeschoten. Met name geldt dat voor GGZ afdelingen.

Vervolg krantenkoppen op Donderdag 10 december

Belangrijke Europees akkoorden over subsidies en klimaat

Bijna volledige weergave                                                                                                                                                                                          In dit artikel wordt de draad weer opgenomen van eerdere artikelen over 'hoe verder met de Europa lidstaten Hongarije en Polen, waar de rechtsstaat wordt geschonden':  

De Europese Commissie van regeringsleiders heeft sinds kort als sanctie-instrument dat zij lidstaten die inbreken op de rechtsstaat Europese subsidies kan onthouden. Zowel Hongarije als Polen ontvangen in principe vele tientallen miljarden uit de Europa begroting en het coronaherstelfonds.                                                                                                                                                          Uit onvrede met dit sanctie-instrument hebben 'Boedapest' en 'Warschau' de afgelopen weken hun veto gebruikt tegen de nieuwe EU-begroting en het coronaherstelfonds. Dit was met name een schrikbeeld voor de Zuid-Europese landen. De economieën van deze landen zijn bijzonder zwaar geraakt door de coronacrisis. Brussel was dan ook al begonnen met  noodplannen te maken door te gaan met het coronaherstelfonds en dan maar zonder Hongarije en Polen.                                                                                                Echter Duitsland sprak Woensdag met Hongarije en Polen een 'aanvullende verklaring' af, waarin de werking van het sanctie-instrument werd verduidelijkt. Donderdagavond hebben de Europese regeringsleiders na veel tijd, bloed, zweet en tranen zich achter dit politieke compromis geschaard.                                                                                                                                                              Het was daarna nog de gehele dag onduidelijk of Nederland, België en de Scandinavische landen zich wel konden vinden in deze uitweg uit de ontstane impasse. Met name Rutte zei Donderdagochtend bij aankomst in Brussel nog een drietal “cruciale” garanties te willen bij de aanvullende verklaring:                                                                                                                                                        Of een meerderheid van het Europese Parlement ermee instemde. Die verzekering zou hij Donderdag avond hebben gekregen.        Of de juristen van de Europese Raad kunnen verzekeren, dat de verklaring inderdaad geen verzwakking van de rechtsstaat                   betekent. Ook die verzekering heeft hij gekregen.                                                                                                                                                Tenslotte dat sancties straks zonder vertragingen kunnen worden toegepast, nadat het Europees Hof van Justitie zich over de           verklaring de verklaring heeft gebogen. Europees Commissievoorzitter Ursula von der Leyen gaf die garantie af in een                         persverklaring.                                                                                                                                                                                                        Hierna ging Nederland overstag. Hongarije en Polen trekken op hun beurt hun veto tegen het coronafonds en de zevenjarige EU-begroting in; fonds en begroting zijn samen goed voor €1086 miljard.

De deal maakte ook de weg vrij voor overeenstemming over nieuwe klimaatafspraken. De EU-regeringsleiders beloven in 2030 een CO₂-reductie van tenminste 55% ten opzichte van 1990 te hebben gerealiseerd. Hier maken ze extra geld voor vrij.                                Ook deze deal nam trouwens nog onverwacht veel tijd in beslag. De leiders spraken hier de hele donderdagnacht nog over door en ook nog een deel van de volgende ochtend. Vooral Polen lag flink dwars over de financiële steun die het land tegemoet kan zien bij het halen van het klimaatdoel.

Vervolg krantenkoppen op Donderdag 10 december                                                  

De toetsing van het rechtstaat gehalte in Europa

Tessa: Onderstaand artikel is heel aanvullend op het vorige artikel, afkomstig uit een andere krant. Het is als een vervolg op het vorige artikel te lezen en is ook aanvullend door informatie over partijen en kiezers in Hongarije en Polen. 

Grotendeels volledige weergave                                                                                                                                                                              De EU-leiders bereikten Donderdag overeenstemming over een politieke verklaring. Door deze verklaring werd een Pools-Hongaars veto tegen de EU-begroting afgewend.                                                                                                                                                                    Er lag al een voorbereidend compromis tussen Duitsland, Polen en Hongarije.                                                                                                Na wat er donderdag aan toe werd gevoegd, is er een nog net iets gekunstelder eindversie ontstaan. Hoe dat in de praktijk voor de Europese meerjarenbegroting zal gaan werken is nog zeer de vraag. Het zal voorlopig nog een tijd onduidelijk blijven hoe een nieuw sanctie mechanisme ter bescherming van de rechtsstaat moet gaan werken.

Donderdag is, op aandringen van Nederland, door juristen vastgesteld, dat er niets is veranderd aan de beschrijving van de toets, op basis waarvan landen die de rechtsstaat schenden financieel kunnen worden gekort.                                                                            Diezelfde Donderdag werden de Europese regeringsleiders het eens over een politieke verklaring die als een soort leeswijzer kan worden gezien. Belangrijkste punt in de verklaring is de afspraak dat de precieze ‘richtlijnen’ van de toets eerst nog aan het Hof van Justitie in Luxemburg worden voorgelegd. Totdat het hof met een oordeel komt, kan de Commissie nog geen sancties opleggen. Verder staan in de verklaring een paar vrij algemene vaststellingen over hoe de Europese Commissie bij het gebruik van het sanctiemechanisme eerlijk, onpartijdig en proportioneel te werk moet gaan. 

Erg opzienbarend is de rol voor het hof niet: lidstaten kunnen nieuwe Europese wetten en regels altijd daar laten toetsen. Maar dat het sanctiemechanisme tot die tijd in ‘de ijskast’ staat ligt gevoelig. Het kan immers wel twee jaar duren voor er een uitspraak ligt, wat volgens critici betekent dat het aanpakken van rechtsstaat schendingen wéér wordt uitgesteld.

Rutte kreeg een toezegging van zijn eis, dat straks sancties voor rechtstaat schendingen dan met terugwerkende kracht en zonder verdere vertragingen kunnen worden toegepast.

Maar, zo oordeelt de schrijver van dit artikel, zal het aanpakken van rechtstaat schendingen afhangen van de politieke wil om het sanctiemiddel effectief in te zetten.

Het gedoe over de leeswijzer, tegelijk bijsluiter van de EU-begroting, heeft een inkijk gegeven in de verdeeldheid van de  conservatief-nationalistische regering in Polen. Terwijl in Hongarije Viktor Orbán zonder weerwoord victorie kan kraaien over het bereikte afzwakken van de rechtsstaattoets, buitelen Poolse ministers ruziënd over elkaar heen.                                                           

Naar buiten toe lijkt de grootste partij, de PiS-partij (197 zetels) met Jaroslaw Kaczynski, naar buiten toe, in het land  de dienst uit te maken. Maar In werkelijkheid is deze partij bij besluiten voor een meerderheid afhankelijk van zijn coalitiegenoten. In de sinds 2015 regerende, steeds duidelijker schurende coalitie zijn het vooral twee ministers die 'over elkaar heen buitelen':                              Minister van Economische Zaken Jaroslaw Gowin van de liberale, pro-Europese partij (17 zetels); de “blessure-gevoelige linksbuiten”, die het akkoord wereldkundig mocht maken.                                                                                                                                Deze Gowin moet het opnemen tegen “de ellebogende rechtsbuiten” minister van Justitie Zbigniew Ziobro van de katholiek-nationalistische partij (19 zetels): “Wij zijn het hier niet mee eens! Als de verordening, die de begroting aan ideologie verbindt, van kracht wordt, is dat een aanzienlijke beperking van de Poolse soevereiniteit”.                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                        De coalitie wordt bijeengehouden door de angst om de macht te verliezen. Op het moment staat de coalitie bijzonder zwak in de peilingen (30%) zowel door de corona aanpak als door een abortusverbod.                                                                                                    De ruzie over de Brusselse verklaring zal waarschijnlijk wel weer gerepareerd worden. De vraag is ten koste van wat. Ziobro heeft zich met de slogan ‘veto of de dood’ geprofileerd als de enige die echt strijdt voor Polen, terwijl Gowin en de premier Mateusz Morawiecki een compromis met Duitsland bekokstoofden.                                                                                                                              Er wordt gespeculeerd dat Ziobro om het hoofd van Morawiecki zal vragen.

Conservatief politiek commentator Makowski, van wie bovenstaande voorspellingen komen, is blij dat er geen begrotingsveto komt, waardoor Polen zelf veel geld zou mislopen. Maar hij heeft gemengde gevoelens over het compromis:                                      “Inhoudelijk is dit ontegenzeggelijk winst. Zoals ik het lees, kan dit mechanisme wel  worden ingezet tegen corruptie, maar niet         tegen vermeende misstanden in de rechtspraak. Want volgens het compromis moet de rechtsstaatclausule eerst langs het               Europees Hof van Justitie, een proces dat zeker twee jaar kan duren. De vraag is wat er in Polen dan nog over is van de                     onafhankelijke rechtspraak, waar het Brussel om te doen was. Justitieminister Ziobro is immers verantwoordelijk voor de                 zuivering van de rechterlijke ‘kaste’, zoals het in regeringskringen heet. Deze is al gaande en in ruil voor blijvende coalitieloyaliteit     zou hij zomaar groen licht kunnen krijgen om die klus snel te klaren". 

                                                                                                                                                                                                                              Krantenkop op Vrijdag 11 december

Eeuwige struikelblokken bij alom gewilde omscholing (interviews)                                                                                                          Tessa: Het ontbreken van toegankelijke omscholingsmogelijkheden is een van de langdurige maatschappelijke misstanden die in deze crisisperiode extra pijnlijk bloot is komen te liggen. En net als bij andere misstanden: ze zijn al heel lang bekend en onderzocht.                                                                                                                                                                                                                    Vrijwel volledige weergave.                                                                                                                                                                                        Stapels rapporten zijn erover geschreven. Politici en werkgevers zeggen al sinds de jaren negentig hoe belangrijk ze een ‘leercultuur’ vinden, met werknemers die kennis en vaardigheden tot aan hun pensioendatum op peil blijven houden en zich gemakkelijk kunnen laten omscholen vóórdat hun huidige baan verdwijnt.                                                                                                      “De vorige crisis, die in 2014 eindigde, had een les moeten zijn voor Nederland”, zegt Ton Wilthagen, hoogleraar arbeidsmarkt aan   Tilburg University. “De gevolgen werden duidelijk: de werkloosheid steeg fors, en vooral oudere werklozen bleven daarna                   jarenlang werkloos omdat hun kennis of vaardigheden verouderd waren. Maar er is weinig veranderd. Ik vind dit een brevet van       onvermogen van de politiek en sociale partners. We wéten inmiddels hoe belangrijk dit is".

Hoe komt dat toch?                                                                                                                                                                                                      Deze vier knelpunten moeten volgens deskundigen verdwijnen:                                                                                                                        Eigen sector eerst                                                                                                                                                                                                        In 2014 constateerde de SER dat de meeste scholing gericht is op de huidige functie, het eigen bedrijf en de eigen sector:                  "Voor bijscholing gericht op de huidige baan is de laatste jaren veel aandacht, zegt Andries de Grip, hoogleraar economie en              directeur van het Researchcentrum Onderwijs en Arbeidsmarkt (ROA) in Maastricht. "Maar voor omscholing missen we de juiste    infrastructuur. Soms ontstaan wél mooie omscholingsinitiatieven, zegt hij. Zoals voor KLM-cabinepersoneel dat de afgelopen          maanden via een speciaal traject in de ouderenzorg kwam werken. Ook de onderwijs- en IT-sector hebben de afgelopen jaren          omscholingsprogramma’s opgetuigd om mensen naar hun sector te lokken. Zodra de personeelstekorten groot worden, willen ze    de portemonnee wel trekken. Maar dat zijn steeds tijdelijke initiatieven".

Kwetsbare groepen blijven achter                                                                                                                                                                            Het ROA (Researchcentrum voor Onderwijs en Arbeidsmarkt) deed twee jaar geleden onderzoek onder ruim duizend werkgevers. Zij concludeerde dat mensen met een tijdelijk contract het meest gemotiveerd zijn om bij te leren. Maar juist zij krijgen daarvoor de minste kansen van hun baas. Werknemers zonder uitzicht op een vast contract hebben bijna 40 procent minder kans om een cursus of opleiding te krijgen dan hun collega’s met een vaste aanstelling.                                                                                                      Wilthagen:                                                                                                                                                                                                                      “Dat is onbestaanbaar. Stel je de arbeidsmarkt voor als een voetbalteam met elf spelers: vier van hen zijn flexwerker of zzp’er. Zij      mogen nooit meetrainen met de rest, maar op zondag moeten ze wel scoren”.                                                                                            De Grip daarover:                                                                                                                                                                                                          "Werkgevers zien een cursus voor flexwerkers vaak niet als investering, maar als kostenpost: werkt diegene over een paar                 maanden bij een ander bedrijf, dan is het weggegooid geld. Op zich is die redenering logisch, maar voor de economie als geheel     zou het beter zijn als werkgevers ruimhartig investeren in ál hun personeel. Nederland kan niet concurreren met de laagste               prijzen, maar wel met goede kwaliteit en goed opgeleide mensen.

Tessa: De zogenaamde "logische redenering" die werkgevers "vaak" hebben, volgens De Grip, had ook onder het eerste "eeuwige struikelblok" van omscholing kunnen staan: "eigen sector eerst". Deze "vaak" voorkomende werkgevershouding raakt heel sterk aan een kernpunt van het boek Goed Oud Worden: "Goed" handelen of "moreel" handelen is het maken van keuzes én daarnaar handelen met ook oog voor anderen en in het algemeen belang. En dit in heel nauwe samenhang met de maatschappelijke, steeds fijnmaziger geworden, wederzijdse afhankelijkheden.                                                                                                                                          In het geval van waar deze mediatekst over gaat zou je kunnen zeggen, dat de algemene roep om democratische omscholingsmogelijkheden stuk loopt op, onder andere: een niet goede, te individualistische, in de zin van 'atomistische' werkgeverscultuur. Een cultuur, die niet past in een moderne samenleving, waar dus de wederzijdse afhankelijkheden steeds fijnmaziger zijn geworden en een lange termijn visie op zijn plaats is. Wat De Grip een "logische redenering" noemt is in de ogen van veel burgers een kortzichtige redenering. In de terminologie van het boek "Goed Oud Worden" is het een niet goede, dan wel niet morele redenering. 

Bestaande scholen en opleidingen zijn, ook financieel, niet toegesneden op omscholing                                                                              Er zijn zo’n 7.000 mbo-opleidingen, ruim 4.000 hbo- en wo-opleidingen en meer dan 100.000 bedrijfsopleidingen, cursussen en trainingen. Maar tot welke opleiding heb je toegang met je diploma’s en ervaring? Wat laat zich praktisch combineren met je werk en gezin?                                                                                                                                                                                                                        En dan zijn er de kosten: al snel duizenden euro’s, terwijl een op de drie huishoudens minder dan 5.000 euro op de spaarrekening heeft staan volgens budgetinstituut Nibud. Soms kun je een tegemoetkoming krijgen van de overheid of sectorfondsen, maar ook die informatie is lastig te achterhalen.                                                                                                                                                                      Verder zijn mbo-, hbo- en wo-opleidingen niet altijd makkelijk toegankelijk voor werknemers. De publieke onderwijsinstellingen zijn vooral goed toegesneden op kinderen en jongeren, schreef de Onderwijsraad in 2018, en "onvoldoende ingericht” voor mensen in het midden van hun loopbaan. Vaak kent een opleiding onderdelen die een werknemer door werkervaring allang beheerst. Dan is het lang niet altijd mogelijk daar vrijstellingen voor te krijgen, schreef het Sociaal en Cultureel Planbureau vorig jaar.

Werkloze moet meteen weer aan het werk                                                                                                                                                              Gemeenten en uitkeringsinstantie UWV hebben een duidelijke taak: werklozen met een bijstands- of WW-uitkering zo snel mogelijk weer aan het werk helpen. Maar sommige mensen hebben veel meer baat bij een wat langer traject, waarin ze een deels bekostigde opleiding of cursus mogen volgen, schreef de SER vorig jaar in een advies. Denk aan een secretaresse, die veel meer baankansen heeft als ze leerkracht wordt.                                                                                                                                                              Af en toe bieden gemeenten en UWV wel een cursus of training aan. Maar dat is vooral “goedkope, kortdurende, gerichte” scholing, schreef de SER. Werklozen die via zo’n “korte termijnstrategie” aan werk zijn geholpen, krijgen vaker een onzeker tijdelijk contract, een laag salaris en hebben een verhoogd risico op baanverlies. Een diplomagerichte opleiding is bijna nooit mogelijk.                Wilthagen: “Nederland is hierin een uitzondering. In de meeste landen is scholing een vast onderdeel van wat een organisatie als het UWV doet. Hier zeggen  wij: stuur maar vijf sollicitatiebrieven per week”.

                                                                                                                                                                                                                                        Krantenkoppen op Zaterdag 12 december

‘Onderhandelen’ over de rechtstaat, “rechtstaatmechanisme” … schaamrood op de kaken                                                                        Tessa vooraf: Het onderwerp "Europa" is nu voor de derde keer achterelkaar in het nieuws; in twee kranten, die ik regelmatig lees (NRC en FD). Ook deze derde keer geef ik toch het (overigens heel korte) artikel weer. En nu opnieuw, omdat het belangrijke aanvullingen geeft op de vorige artikelen. Met name gaat het nog dieper in, ook historisch, op de inhoud en achtergronden van de onderhandelingen. Voor het eerst wordt bijvoorbeeld ook dieper ingegaan op de rol in dit geheel van Angela Merkel, bondskanselier van Duitsland.                                                                                                                                                                              Vrijwel letterlijke weergave                                                                                                                                                                                        “Een écht historisch resultaat … Uniek in de geschiedenis van de Europese Unie”. Premier Mark Rutte gebruikte donderdag en vrijdag op een EU-top grote woorden om het nieuwste sanctie-instrument in de Brusselse gereedschapskist in het zonnetje te zetten.                                                                                                                                                                                 

Nooit eerder spraken de EU-regeringsleiders af dat er een zogeheten '"rechtsstaatsmechanisme" komt: Het mechanisme waarmee de Europese Commissie vanaf 1 januari EU-subsidies inhouden aan lidstaten die inbreuk maken op de rechtsstatelijke principes.    Aan de introductie van dit instrument gingen de nodige ruzies vooraf, vooral omdat Polen en Hongarije er niet op zitten te wachten. Warschau en Boedapest liggen beide al jaren overhoop met Brussel over hun omgang met de rechtsstaat én ze ontvangen jaarlijks vele miljarden aan EU-steun. Zij zagen zodoende het zwaard van Damocles al boven hun EU-subsidies hangen.     

Ook Nederland roerde zich de afgelopen tijd fel in de discussie, maar dan wel om heel andere redenen dan die van Polen en Hongarije: Het sanctie-instrument gaat wat Den Haag betreft lang niet ver genoeg.  Met name ook omdat de oorspronkelijke wensen van de Commissie en het Europees Parlement uit 2018, het afgelopen jaar al een aantal malen flink is afgezwakt. Dit afzwakken is steeds gedaan om Warschau en Boedapest tegemoet te komen.                                                                                              In de oorspronkelijke wensen van de Commissie en het Europees Parlement van 2018 kon Nederland zich uitstekend vinden. Het was toen de bedoeling dat Brussel een aanbeveling voor het intrekken van geldsteun mag doen indien een EU-land de rechtsstaat schendt. Een advies, dat meteen van kracht werd, tenzij ….                                                                                                                                  Tenzij 55% van de lidstaten die samen goed zijn voor ten minste 65% van de EU-bevolking, dit binnen een bepaalde termijn afwijzen. Inmiddels echter mag de Commissie straks alleen nog de subsidiestroom staken als zo'n gekwalificeerde meerderheid van 55% van de EU-landen met haar aanbeveling akkoord gaat. En deze wijziging van 65% "afwijzen" in 55% "akkoord gaan" is wel degelijk belangrijk. Het betekent dat het lastiger wordt om geldsteun in te houden. 

Deze week lieten Hongarije en Polen pas hun veto tegen de nieuwe EU-meerjarenbegroting en het daaraan gekoppelde coronaherstelfonds van €750 mrd varen, nadat nog weer twee concessies waren gedaan:.                                                                        Voortaan mag de Commissie het rechtsstaatmechanisme uitsluitend gebruiken voor steungeld uit de nieuwe begroting en het coronafonds en niet voor nog niet opgemaakt geld uit het lopende budget. In dit budget zit nog altijd ruim €300 mrd, waarvan €40 mrd is geoormerkt voor Polen en €11 mrd voor Hongarije.                                                                                                                                  Bovendien kan het mechanisme alleen in werking treden als het Europees Hof van Justitie heeft geoordeeld dat het rechtmatig is. Deze procedure leidt waarschijnlijk tot veel vertraging.

Voor Rutte was het deze week “het belangrijkste” dat Polen en Hongarije niet nog meer hun zin zouden krijgen, verklaarde hij na de top. Hij is “blij” dat dit niet is gebeurd.                                                                                                                                                                      Nog los van de vraag of dat klopt, verdienen onderhandelingen over de rechtsstaat hoe dan ook géén schoonheidsprijs. In een ideale wereld zou het vanzelfsprekend moeten zijn dat EU-landen de persvrijheid, rechten van minderheden en onafhankelijke rechtspraak respecteren. En het zou vanzelfsprekend moeten zijn, dat niet wordt gefraudeerd met EU-geld. Elke vorm van koehandel hierover is in elk geval niet iets om blij van te worden. Eerder zou het Rutte en zijn collega's het schaamrood op de kaken moeten jagen.

Dat het toch zo ver is gekomen, wijten geïrriteerde Commissiebronnen en experts zoals hoge EU ambtenaren, mede aan de vertegenwoordiging van Duitsland. De EU-Commissie kan niet vol op het orgel  gaan tegen Boedapest en Warschau als het machtigste EU-land daar onvoldoende achter staat:                                                                                                                                              Bondskanselier Angela Merkel is namelijk uiterst behoedzaam en gericht op consensus. 'Desnoods het conflict aangaan' komt in haar woordenboek niet voor. Daarbij komt nog dat haar christendemocratische politieke familie en zeker ook de afvaardiging van Orbáns Fidesz-partij, haar al jaren de hand boven het hoofd houden: de banden tussen Hongarije en de Duitse (auto-)industrie zijn nauw.                                                                                                                                                                                                                              Orbán heeft zodoende vanaf 2010 zijn kans gegrepen. Of hij dat kan blijven doen, zal deels afhangen van wie Merkel opvolgt in januari. Tot nu toe maakt de conservatief Friedrich Merz de grootste kans. Dat lijkt vooralsnog goed nieuws voor Polen en Hongarije.

Vervolg krantenkoppen op Zaterdag 12 december 2020

                                                                                                                                                                                                                                  Vaccineren aarzelingen (column)                                                                                                                                                                                     Over weinig mensen oordelen we zo hard als over degenen die zich niet willen laten vaccineren. Terwijl een beetje aarzeling in         dit stadium begrijpelijk is: De RNA-vaccins zijn gebaseerd op gloednieuwe technologie; slechts tienduizenden mensen zijn tot         nu toe gevaccineerd. Vergelijk dat met het polio- of mazelenvaccin waarmee miljarden zijn gevaccineerd.                                               Directe zeldzame bijwerkingen zijn onbekend en er is niets bekend over de gevolgen op lange termijn. In Groot-Brittannië                   kregen twee gevaccineerden onverwacht een ernstige allergische reactie. Deze was in de onderzoeken niet naar voren                       gekomen. De autoriteiten waren genoodzaakt de adviezen bij te stellen.                                                                                                         Ik vind het vergrootglas zetten op de kleine groep mensen die er een zogenaamd “verkeerd gedachtengoed” op nahoudt met           betrekking tot het Rijks vaccinatie programma, overdreven. We leven tenslotte in een land land met een mazelen                                  vaccinatiegraad van 93 procent.                                                                                                                                                                               Het komt wel voor, dat mensen er in een compleet ander wereldbeeld op nahouden; Complottheorieën, filterbubbels,                           echokamers, nepnieuws. Maar dat lijkt zeldzaam. Ze zijn er, het is er, maar lijken weinig invloed op de vaccinatiegraad uit te             oefenen. Wat betreft de oorzaken van de daling van het aantal vaccinaties tegen mazelen in Engeland, liet onderzoek zien, dat        die zeker niet de belangrijkste oorzaken waren:                                                                                                                                                      De belangrijkste oorzaak was het van uitstel tot afstel komen van het zelf initiatief moeten nemen tot het maken van een                  afspraak voor vaccinatie. 

      Vaccineren is een keuze, maar niet vaccineren is ook een keuze: Meer dan één op de tien Nederlanders raakte tot op heden              besmet met het virus. Als u straks één van de zeldzame vaccins krijgt aangeboden, wordt het risico dat U de komende                      maanden één van hen bent, heel erg klein. Aan u de keus.

TV-toespraak van minister-president Mark Rutte over de lockdown op Maandag 14 december 2020

Minister-president Rutte spreekt het land toe over het coronavirus en de lockdown die vanaf 15 december 2020 ingaat.                      Tessa: In vgl. met eerdere persconferenties, door mij maar zeer weinig ingekort.

Goedenavond,
Toen ik bijna 9 maanden geleden voor het eerst een televisietoespraak hield over corona hoopte ik heel erg dat het ook voor het laatst zou zijn. En daar leek het ook lang op. Maar helaas moet ik mij vandaag opnieuw op deze manier tot u richten. Met opnieuw een ingrijpende boodschap.
Minder dan een week geleden zei ik dat strengere maatregelen denkbaar waren als de besmettingscijfers verder zouden stijgen.

En dat is helaas precies wat we sindsdien in sneltreinvaart zien gebeuren. Het coronavirus grijpt nog sneller om zich heen dan waar we vorige week mee rekenden. Daarom gaat Nederland voor een periode van in ieder geval 5 weken in lockdown. Nederland gaat op slot. Dat betekent dat we alle plekken sluiten waar mensen in groepen samenkomen; met een paar uitzonderingen die nodig zijn om de samenleving te laten draaien of kwetsbare mensen te beschermen.

Alles is erop gericht het aantal contacten tot een minimum te beperken. Want zonder contact kan het virus niet overspringen.
We herinneren ons allemaal nog de beelden van dit voorjaar. Lege snelwegen, lege treinen en bussen, lege kantoren en schoolklassen, lege winkelstraten. Daar moeten we naar terug.                                                                                                                          Ik wil u vandaag uitleggen waarom dat nodig is. En ik wil u ook stap voor stap meenemen door de verschillende maatregelen.                                                                                                                                                                                                                                                  Maar eerst moeten mij een paar dingen van het hart. Want we realiseren ons als kabinet heel goed hoe heftig en ingrijpend het besluit is dat we vandaag nemen. Zeker zo vlak voor Kerst.                                                                                                                                2020 is voor veel mensen een jaar geworden van rouw, verlies en verdriet. Omdat ze een geliefde aan corona hebben verloren. Omdat ze zelf ziek zijn geweest en nog steeds niet de oude zijn. Omdat ze hun baan kwijtraken of hun bedrijf over de kop zien gaan, bijvoorbeeld in de horeca. We zien jonge mensen die hun toekomstplannen in de wacht moeten zetten. We zien ouderen die bang zijn om ziek te worden. En we zien stress en eenzaamheid als grote en groeiende problemen door alle generaties heen.
                                                                                                                                                                                                                                        We voelen en begrijpen allemaal: juist na dit jaar is de behoefte aan samen rond de kerstboom, aan gewoon en echt menselijk contact, groter dan ooit. En daarom wil ik u allemaal vragen rond de Kerst, binnen alle beperkingen, oog te blijven houden voor mensen die het zwaar hebben. Voor mensen die verdrietig zijn. Mensen die alleen zijn. Aandacht voor elkaar helpt ons door deze ellendige periode heen te komen. 
Dat we er doorheen komen, staat voor mij vast. Vanwege het vaccin dat eraan komt, maar meer nog vanwege de veerkracht die we met elkaar hebben laten zien.                                                                                                                                                                                  Natuurlijk, we zijn allemaal mensen die niet perfect zijn. Maar het overgrote deel van de Nederlanders realiseert zich heel goed dat we onszelf en elkaar moeten beschermen door ons gedrag aan te passen. Ik zie ongelooflijk veel mensen die er het beste van proberen te maken. Mensen die de moed erin houden en die andere mensen helpen de moed niet te verliezen.                                      We maken met 17 miljoen mensen iets mee dat ongekend is, iets dat groter is dan we ooit in vredestijd hebben meegemaakt, en toch slaan we ons er doorheen. Het is een ongekende strijd voor elk van ons: voortdurend alert zijn om het virus op afstand te houden. Het virus hoeft maar 1 keer geluk te hebben om over te springen.

Op dit moment zien we dat het virus veel te vaak overspringt:                                                                                                                       Elke dag overlijden gemiddeld 60 mensen aan corona.                                                                                                                                     Elke dag noteren we gemiddeld zo’n 9.000 nieuwe besmettingen. Dat is een volle "Kuip" in minder dan 6 dagen.                                   In de ziekenhuizen en verpleeghuizen stijgen de cijfers. In deze 2e golf komen meer mensen in het ziekenhuis terecht dan in de eerste golf.                                                                                                                                                                                                                    Meer dan een miljoen reguliere behandelingen in het ziekenhuis zijn uitgesteld.

De rek bij mensen in de ziekenhuizen en verpleeghuizen is er echt uit.

We hebben niet te maken hebben met een onschuldige griep, wat sommigen,  bijvoorbeeld de demonstraten hierbuiten nog steeds denken. We hebben te maken met een virus dat iedereen hard kan raken: Niet alleen de alleroudsten onder ons worden geraakt.
Van de 6000 mensen die op de intensive care hebben gelegen was de groep jonger dan 50 jaar 2,5 keer groter dan de groep boven de 80.

Hoe gaat de lockdown er nu uit zien? Die gaat gelden tot en met dinsdag 19 januari. Op 12 januari is er een persconferentie over hoe het er na de 19e uit gaat zien.                                                                                                                                                                            Voor scholen geldt om praktische redenen aanstaande woensdag als ingangsdatum en maandag 18 januari als voorlopige einddatum.

Ik heb de maatregelen voor de overzichtelijkheid ingedeeld in 7 punten. Ik begin met de meest ingrijpende besluiten.  

Ten 1e: vanaf woensdag 16 december tot tenminste maandag 18 januari wordt onderwijs op afstand de norm; van het primair onderwijs tot en met de universiteiten. Net als dit voorjaar, maken we wel een paar uitzonderingen, onder andere voor leerlingen in het examenjaar, voor praktijkonderwijs en voor de persoonlijke begeleiding van leerlingen die speciale aandacht nodig hebben.        Ook de kinderopvang blijft open voor kinderen die kwetsbaar zijn en voor kinderen van ouders met cruciale beroepen. Ook hier weer: net als dit voorjaar.

Ten 2e gaan vanaf morgenochtend  alle niet-noodzakelijke winkels dicht. Alleen de winkels voor 1e levensbehoeften blijven open: de supermarkten, de bakkers, de slagers en andere levensmiddelenzaken, inclusief de weekmarkten; ook de drogisterijen, stomerijen, opticiens en thuiszorgwinkels blijven open.                                                                                                                                        Dicht gaan dus: kledingboetieks, bouwmarkten, warenhuizen, meubelzaken, tuincentra, elektronicazaken, winkels voor huisraad enzovoort.
Speciaal voor bouwmarkten wordt het wel mogelijk vooraf bestelde spullen af te halen, omdat er ook wel eens iets kapotgaat in huis. En natuurlijk kunnen winkels gewoon blijven bezorgen.

Zeker gezien de soms extreme drukte in de winkelstraten in de grote steden, moeten we dit besluit nu nemen. Uiteraard doen we wat nodig is om ondernemers te steunen en banen te behouden: hoe meer omzetverlies, hoe meer steun.                                              Vanaf morgen tot en met 27 december is het ook weer mogelijk subsidie aan te vragen waarmee je je personeel door kunt betalen; de zogeheten NOW-regeling. We blijven kijken wat kan en nodig is om te zorgen dat zo min mogelijk bedrijven omvallen.

Ten 3e zijn vanaf morgen alle publiek toegankelijke locaties gesloten. Dit omvat echt heel veel. Bijvoorbeeld dierentuinen, pretparken, musea, kerstmarkten, bioscopen, n theaters, casino’s en sauna’s.                                                                                                Hotels kunnen openblijven, maar vanaf morgen zonder restaurantfunctie of roomservice.                                                                          Bibliotheken gaan dicht, maar boeken afhalen mag wel.                                                                                                                                      Banken en gemeentehuizen blijven open.                                                                                                                                                            Ook locaties waar uitvaarten plaatsvinden blijven open.                                                                                                                                      In wijkcentra kunnen de komende weken alleen activiteiten plaatsvinden voor kwetsbare groepen.                                                            Voor de contactberoepen maken we een knip tussen de medische en niet-medische beroepen. De tandartsen, fysiotherapeuten en verloskundigen mogen de praktijk openhouden. De kappers, nagelstudio’s en masseurs moeten de deur helaas weer sluiten.

Ten 4e: het dringende advies wordt: thuis per dag niet meer dan 2 gasten te ontvangen.                                                                              Voor de Kerst maken we een uitzondering: Op 24, 25 en 26 december blijft 3 het maximum, kinderen onder 13 jaar uitgezonderd.

(Herhaling van de basis maatregelen). 

Buiten geldt een maximale groepsgrootte van 2, tenzij je op pad gaat met het eigen huishouden. Uiteraard ook op anderhalve meter afstand

Ten 5e: Vanaf morgen sluiten de sportscholen, zwembaden en sporthallen, dus alle binnensportlocaties.                              Buitensportlocaties kunnen openblijven en jongeren tot 18 jaar kunnen buiten ook blijven trainen in teamverband. Maar vanaf 18 jaar geldt een maximum van 2 mensen op anderhalve meter, geen teamtrainingen, geen wedstrijden, geen groepslessen en geen competitie. En een rondje in je eentje hardlopen of fietsen kan natuurlijk altijd en is ook aan te raden.

Ten 6e: reizen. Het dringende advies is en blijft: blijf zoveel mogelijk thuis en maak geen onnodige reizen. En natuurlijk, als je rond de feestdagen ergens in Nederland een huisje hebt gehuurd, kun je daar best heen. Maar als je daar eenmaal bent, gelden wel dezelfde regels als thuis.  Dus geen onnodige uitstapjes.                                                                                                                                    Voor niet-noodzakelijke reizen naar het buitenland geldt ook het dringende advies: doe dat niet en boek geen reis voor de periode tot half maart. Dat was eerder half januari. De risico’s en onzekerheden zijn gewoon te groot.

En we zullen natuurlijk ook onze buurlanden vragen het reizen naar Nederland te ontmoedigen. Vanaf morgen moeten sowieso alle burgers uit niet EU-landen een negatieve test kunnen overleggen als zij van buiten Europa naar ons land komen.

Ten 7e en als laatste het zeer dringende advies: werk thuis tenzij het echt niet anders kan. We zien uit alle gegevens die we hebben dat dit advies veel minder goed wordt nageleefd dan in het voorjaar. En ik snap goed: op een gegeven moment komen de muren van je thuiskantoor op je af. We missen het contact met collega’s.                                                                                                                    En toch moeten we met zijn allen het aantal reisbewegingen en contactmomenten die met werk te maken hebben, terugdringen. Er staat teveel op het spel. Er vinden op het werk teveel besmettingen plaats.                                                                                                    Die oproep doe ik daarom nog een keer, ook in de richting van werkgevers. Zorg dat uw mensen thuis kunnen werken, geef ze die mogelijkheid en maak daar afspraken over.

En daar hoort bij dat het openbaar vervoer er alleen is voor noodzakelijke reizen. Nog een keer: net als dit voorjaar.                                                                                                                                                                                                                                                                   En ik zeg in alle openheid: over elk van deze maatregelen, over elke locatie, elk beroep, elke doelgroep valt een lange discussie te voeren: 'Bij ons kan het met wat aanpassingen toch best veilig? Bij ons zijn toch geen besmettingen geweest? Of wat is nou de bijdrage van specifiek deze groep aan de verspreiding van het virus?'                                                                                                                Het zijn allemaal begrijpelijke vragen en argumenten. En als de cijfers de laatste weken zouden zijn gedaald in plaats van gestegen, zouden we onszelf dit soort vragen ook hebben gesteld om te kijken waar misschien weer iets meer zou kunnen.              Maar dat is niet de situatie waarin we zitten. Die luxe hebben we niet. Het is nu: hoe minder contacten, hoe beter.

We moeten nu alles doen We moeten door deze heel zure appel heen bijten, voordat het weer beter wordt.
En ja, het wordt beter. Er komt een moment dat we corona achter ons laten. Dat ons leven weer gewoon wordt, met heel weinig of geen beperkingen. Dat is niet meteen. Het is ook niet over een week of over een maand. Maar met het vaccin wordt 2021 wel een jaar van hoop en van licht aan het einde van de tunnel. (…)
                                                                                                                                                                                                                                        Ik kan me voorstellen dat velen van u na dit verhaal met praktische vragen zitten. Want welke beroepen zijn cruciaal? Mag mijn winkel wel open blijven? Welke contactberoepen vallen in welke categorie? Voor al die vragen verwijs ik naar rijksoverheid.nl. Daar vindt u zoveel mogelijk antwoorden, of u wordt verder geholpen. 
                                                                                                                                                                                                                                        Waar het de komende weken op aankomt, is nog meer veerkracht. Het klinkt zo eenvoudig, beperk zoveel mogelijk je contacten, maar wat is het moeilijk. Blijf elkaar daarbij helpen. Blijf ook geduldig naar elkaar en naar de mensen die in de zorg en op andere plekken dag in dag uit zo verschrikkelijk hun best doen voor ons allemaal.                                                                                                      En maak er, ondanks alle beperkingen, een mooie en warme Kerst van. Dat wens ik u allemaal toe. We komen hier doorheen. Met elkaar. En voor elkaar.

Dank u wel.

Krantenkoppen op Maandag 14 december 2020

De “intelligente” aanpak van het kabinet ingehaald door het Virus.                                                                                                                  Tessa: In de persconferentie van 9 maanden geleden (23 maart 2020), toen de 1e golf zijn hoogtepunt naderde lanceerde premier Rutte de term "intelligente" lockdown (Zie  hiervoor het Menu van deze website: "Intelligente" lockdown). Hij benadrukte daarbij dat maatregelen nooit op maat gesneden kunnen worden, zodat het bereiken van doelen ook heel veel afhangt van welke persoonlijke keuzes worden gemaakt en hoe daarnaar gehandeld wordt. Rutte omschreef "intelligent" handelen voor deze specifieke Coronatijd als handelen in het belang van drie doelen. Het zijn doelen, die ook in verdere persconferenties steeds weer genoemd werden.        Ruimte houden in de ziekenhuis verzorging. Geen gevaar vormen voor kwetsbaren. Doorgang van de economie.                                  Tot op zekere hoogte kon en kan ik deze doelen voor persoonlijk handelen in overeenstemming brengen met wat in Goed Oud Worden wordt verstaan onder "goed" of "moreel" handelen; dat wil zeggen handelen, ook met oog op anderen en in het algemeen belang.                                                                                                                                                                                                                          Ook in volgende persconferenties ligt echter voor het Rutte-begrip "intelligent" vooral de nadruk op de keuzes en handelingen van  burgers. In Goed Oud Worden wordt "goed" handelen door individuele mensen in zeer nauwe samenhang gezien met  "goed leiderschap" en  "goede overheidsvoorzieningen".                                                                                                                                                Ook wordt in Goed Oud Worden onder "algemeen belang" een veel breder doel verstaan, dan "doorgang van de economie". Toegepast op deze specifieke Coronatijd, valt in Goed Oud Worden niet alleen economie daaronder, maar vele andere maatschappelijke aspecten als geestelijke gezondheid, onderwijs, wetenschap, kunsten ...   Met name geestelijke gezondheid en kunsten blijft dan ook in het kabinetsbeleid en in de persconferenties zo goed als geheel aan het oog onttrokken van het kabinet.                                                                                                                                                                                                                                            Tot zo ver mijn commentaar op de titel van onderstaand artikel. Volgt nu het artikel                                                                                        Het was de tweede keer dat de minister-president tijdens deze coronacrisis een televisietoespraak vanuit het Torentje inzette.        Een ultiem crisiscommunicatiemiddel om een gevoel van urgentie op te roepen in de samenleving; een samenleving, die na              bijna driekwart jaar van beperkende maatregelen 'coronamoe' is.                                                                                                                      Opnieuw gaat Nederland in een harde lockdown, die de economie en het sociale leven verder zal ontwrichten in een verwoede        poging de oplopende coronabesmettingen af te remmen.                                                                                                                                  En net als half maart, aan het begin van de eerste coronagolf, erkende de minister-president, dat zijn boodschap “ingrijpend”            en “heftig” was.                                                                                                                                                                                                            Het kabinet is in een situatie beland die het eerder koste wat koste wilde vermijden: een tweede lockdown. Eentje die zelfs              verder gaat dan de 'intelligente lockdown' van dit voorjaar. Toen mochten kledingzaken, tuincentra en meubelboulevards wel            openblijven, al sloten veel winkels vrijwillig de deuren omdat klanten wegbleven.                                                                                          Ook nu hoopte het kabinet lang dat een gedeeltelijke lockdown én een appèl op de eigen verantwoordelijkheid (“intelligente              lockdown”) genoeg zou zijn het aantal besmettingen terug te dringen.                                                                                                          Maar de angst voor het virus, die burgers dit voorjaar nog disciplineerde, lijkt weggeëbd. Mensen gaan weer meer winkelen,            vaker naar hun werk of op bezoek bij familie en vrienden.                                                                                                                                  Vooral de hernieuwde sluiting van de scholen is een pijnlijk besluit. Weer onderwijs op afstand in scholen, hogescholen en              universiteiten.                                                                                                                                                                                                              Het kabinet had geen andere keus, zei Rutte. ‘Gemiddeld 9000 nieuwe besmettingen die er dagelijks bijkomen, 60                              sterfgevallen per dag en één miljoen reguliere zorgbehandelingen die dit jaar al zijn uitgesteld. Het reproductiegetal, dat                    aangeeft hoe snel het virus zich verspreidt, geklommen tot 1,24’.                                                                                                                    Tegelijkertijd komt de harde lockdown als een climax van maanden discussie binnen het kabinet over de aanpak van het virus.        De spanningen liepen soms hoog op, tussen enerzijds ministers die koersten op een zo laag mogelijk aantal besmettingen              om de zorg te ontzien en anderzijds degenen die de economie wat meer ruimte wilden geven.                                                                  Uiteindelijke kabinetsbesluiten werden zo steeds ingehaald door de werkelijkheid van besmettingen.                                                      De linkse oppositie fulmineerde dat het kabinet steeds achter de feiten aanhobbelde:                                                                                  In september moesten de kroegen een uurtje eerder dicht, half oktober ging de hele horeca op slot. Er kwam een routekaart,            die vervolgens niet werd gebruikt. Gezondheidseconoom Xander Koolman betreurt het dat het kabinet niet eerder                                ingreep:                                                                                                                                                                                                                          “Toen de mobiliteitscijfers onvoldoende zakten was dat voor mij een signaal dat de maatregelen geen zoden aan de dijk                      zetten. Achteraf gezien was het beter geweest als we toen iets strenger waren geweest. Dat is erg jammer, want deze                        lockdown leidt tot bijzonder grote schade”.                                                                                                                                                            Minister de Jonge probeerde de moed erin te houden:                                                                                                                                         "De combinatie van de komende vaccinatiecampagne en de opgeschroefde testcapaciteit bij de GGD's en bedrijven gaat                    ertoe leiden dat de meeste beperkingen in de loop van volgend jaar verdwijnen’.

Vervolg van Krantenkoppen op Maandag 14 december 2020

Winkelbranche hekelt willekeur van winkel-lockdown

       Voor het eerst gedurende deze pandemie komt er een langdurige sluiting van alle niet-essentiële winkels. Maar wat is “niet                essentieel”. Waarom moeten zo veel winkels dicht, als het maar in een paar steden druk was? Brancheorganisaties snappen            niet dat het kabinet niet voor maatwerk en spreiding koos.                                                                                                                                  Hoewel het er maandagmiddag op lijkt dat de overheid slijterijen als 'essentieel' zou bestempelen, waardoor ze open mogen            blijven, nemen mensen het zekere voor het onzekere. Overal in het land staan deze maandag lange rijen voor de slijter.                      Voor de Gall & Gall in Amsterdam-Zuid staat een rij zo lang als een heel woningblok. Het is duidelijk wat voor buurtbewoners            ‘essentieel’ is, zo vlak voor de kerstdagen met een dreigende lockdown.                                                                                                          De stijgende aantal besmettingen wordt in verband gebracht met de stijgende koopjesdrukte. Een zeker bewijs is daar niet                voor. In vrijwel alle winkelgebieden, ook in de grote steden, was het tot en met week 50 rustiger dan afgelopen zomer. Dat                  blijkt uit de tellers van Locatus en Google-data van retailadviesbureau Q&A. Ondanks de drukte op Black Friday in week 48.              Retailkenner Quix noemt een sluiting onnodig. 'Wij hebben vanaf het begin tegen het ministerie van Economische Zaken                    gezegd: bezoekers spreiden is de enige manier. Maar wat gebeurde er, toen het druk werd in steden zoals Rotterdam en                    Eindhoven? De openingstijden beperken. Ja, natuurlijk werd het toen te druk.'                                                                                                De afgelopen dagen is het af en toe druk, juíst doordat het nieuws over een mogelijke winkelsluiting rondzong, zegt                            retail kenner Frank Quix.                                                                                                                                                                                              De foto’s van drukke winkelstraten vertellen maar een deel van het verhaal, zegt de winkelbranche. Brancheclub InRetail:                     “In 99% van de 2500 Nederlandse winkelgebieden is het juist zeer rustig. In die andere 1% van de winkelgebieden is het soms             te druk, maar kan je maatregelen nemen. Deze totale lockdown wordt een economisch fiasco. Een ramp”.                                           Onderzoeksbureau Locatus, dat data van winkelgebieden in kaart brengt, bevestigt de analyse van InRetail:                                           “Op vijf à tien plekken was het te druk”, zegt directeur Gert-Jan Slob. Om vervolgens 100.000 winkels te sluiten is met een                  kanon op een mug schieten”.

Vervolg van Krantenkoppen op Maandag 14 december 2020 

Na corona wordt het niet meer business as usual (Column)                                                                     

Letterlijk weergegeven, vanwege de gesuggereerde 'oplossing' voor een kanteling van samenlevingen naar duurzaamheid. Maar met een voor mij zo een onverwachte inhoud, dat ik twijfel of de column niet ironisch is bedoeld. In elk geval ga ik er na de weergave ervan ook nog uitgebreid op in. Doordat het onderwerp van deze column basaal is voor deze website, biedt het mij ook weer de gelegenheid daar terug te grijpen op relevante delen uit Goed Oud Worden.

De column:                                                                                                                                                                                                                    Gelukkig leven we in een land waarin de elite de wereld rechtvaardiger wil maken. Er  zijn ook landen waarin de elite ernaar streeft de wereld onrechtvaardiger te maken. Daar wil je niet wonen.                                                                                                                            De Volkskrant heeft bij de bestuurlijke elite navraag gedaan en nu blijkt dat men alom hoopt op The Great Reset. Een revolutie. Een herstart.                                                                                                                                                                                                                          Prins Charles en het World Economic Forum hebben het plan opgevat na de coronacrisis de wereldeconomie duurzamer en rechtvaardiger te maken. Joe Biden doet mee. Men gaat erover praten in Davos. In mijn eigen brievenbus belanden dagelijks brieven van organisaties die het ook wel willen: duurzamer en rechtvaardiger worden.                                                                                Sommige plannen zijn net een winkelwagentje. Verlekkerd gooi je er alles in wat je zou willen hebben. Klimaatverandering, inclusiviteit, rechtsstaat, armoedebestrijding. De revolutionaire jongeren van het Communistisch Platform willen door klassenstrijd een rechtvaardiger samenleving zonder geld en zonder oorlog realiseren. Geef ze eens ongelijk.

Er is één probleem. Of eigenlijk zijn er twee problemen.

Ten eerste: we hebben nogal wat haast. De ijskappen smelten en die wachten niet tot we de revolutie of de Great Reset op papier hebben gezet en hebben uit onderhandeld met de overige partijen.                                                                                                                  Ten tweede: we kunnen de planeet niet redden zonder eigen rechten op te geven. We zullen weer iets uit ons winkelwagentje moeten gooien.                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                  De tweehonderd invloedrijkste bestuurders van Nederland zien het eerste probleem natuurlijk ook. De meesten geloven niet dat de broodnodige reset echt gaat plaatsvinden na corona. “Het beleid wordt voor 85 procent weer business as usual”, zegt een Haagse insider. „En daar gaan we het niet mee redden”. Er is meer urgentie nodig, zeggen ze. Meer crisisgevoel. “De ambities zijn er, maar de verandering is lastiger”.  Er is haast bij, maar niemand maakt haast. Deze puzzel los je niet op via de bestaande structuren en overleggen, niet via Den Haag, Europa, de Verenigde Naties, zelfs niet via klassenstrijd. Al die dingen duren te lang.                              Wat je nodig hebt is gedragsverandering. Snel en op grote schaal. Als democratische processen te lang duren, moet er dus enige dwang aan te pas komen, liefst in een vorm die niet op dwang lijkt. De bestuurders zeggen het niet in de krant, maar het is wel een conclusie die je kunt trekken. 

Hier komt het tweede probleem om de hoek kijken: we zullen rechten moeten opgeven.                                                                              Annemieke Nijhof, directeur van kennisinstituut Deltares en altijd een verstandige stem in het gesprek, is hoopvol over onze wil tot gedragsverandering en verwacht “dat we ons laten sturen als we ervan overtuigd zijn dat het moet”.                                                        Ik denk dat ze met dat “laten sturen” de kern raakt. Maar hoe laten we ons sturen.                                                                                        Toevallig zag ik vorige week een gesprekje over zwermgedrag met Roland Kupers naar aanleiding van zijn boek A Climate Policy Revolution. Als je de problemen van de planeet niet op de bestaande democratische manieren te lijf kunt, omdat je haast hebt, kun je ze als samenleving oplossen met zwermgedrag:                                                                                                                                              Je verandert niet samen van richting door je stemrecht uit te oefenen en vooraf formeel te overleggen, maar via bewegingen die zich verspreiden door het collectief.                                                                                                                                                                          Er kleeft wel een legitimiteitsprobleem aan dit zwermen. Er wordt namelijk macht over je uitgeoefend zonder dat je weet waar die vandaan komt en zonder dat je vertegenwoordigd bent. Je moet, kortom, voor deze oplossing iets opgeven en een burgerrecht uit je winkelwagentje willen kieperen. Niet alleen minder consumeren, maar ook minder stemmen.                                                              Om de zwerm de juiste richting in te sturen overweegt de politie intussen haar invloed te versterken.                                                                                                                                                                                                                                                                                                Tijdens de spannendste bijeenkomst die ik bijwoonde, dit jaar, hoorde ik de politie hardop peinzen of het nodig is sommige rechten van burgers in noodsituaties weer terug in het schap te leggen, het recht op privacy, het recht om te demonstreren en lastig te zijn. Niet op de manier van de Poolse en Hongaarse regimes natuurlijk, niet om de samenleving onrechtvaardiger te maken, maar om haar te redden.

Hoe dan ook kun je zien dat de bestuursvorm snel gaat veranderen. Het individu zal vaker het verzoek krijgen in te schikken en zijn rechten in te slikken als er belangrijker zaken op het spel staan. Is het een beschavingsproces? Een ontindividualiseringsproces? In ieder geval, business as usual is na corona geen lang houdbare optie. Er is haast geboden en dus zal er worden gezocht naar manieren om collectief in beweging te komen. Wat vereist dat we ons laten sturen.

Tot zover deze column. 

Tessa: Roland Kupers is een vertegenwoordiger van de nieuwe “complexiteitswetenschap”. Deze theorie laat zich inspireren door de complexiteit van hoe, onder andere, vogels en vissen in zwermen hun juiste richting kiezen en aanhouden. Die inspiratie wordt gezocht vanwege de dreigende onbestuurbaarheid van de huidige complexe samenlevingen.

Door de aflevering “Draait de aarde nog om ons” van het Zondagochtend-Filosofisch Kwintet onder leiding van Clairy Polak: (NPO TV 1, 2021, afl. 5) maakte ik voor het eerst kennis met de gedachtegang van de complexiteitswetenschap. Het Filosofisch Kwintet bestond deze keer naast Clairy Polak uit een filosoof, een schrijver, een sociaal wetenschapper en een socioloog.                                Net zoals in de column hierboven ging het eerst over de mogelijkheden van een transformatie van samenlevingen om duurzaam leven te bereiken. En ook als in de column werd in het kwintet geconstateerd, dat een dergelijke transformatie niet via bestaande bestuursstructuren mogelijk was. Dat het van onderop, van de burgers, de mensen, zou moeten komen.                                                  En verder ging het er dan ook over: maar hoe.                                                                                                                                                        Op dit punt gekomen kwam de filosoof Daan Rovers met hoe dat er bij een mierenkolonie aan toegaat. Daarvan heb ik (Tessa) onthouden dat als het domein of nest van een mieren kolonie niet meer als veilig werd ‘ervaren’, dat dan één mier het voortouw gaat nemen, het domein te verlaten. Na ‘aarzeling’ volgen er meer en al snel de hele kolonie.

Ik heb even verder gezocht naar een verklaring hiervoor. Die vond ik bij Christiane Hönicke, entomologe aan de universiteit van Potsdam. Zij heeft experimenten gedaan met een kolonie zwartrug bosmieren (Volkskrant 27 februari 2016):                                        “Mieren denken als groep. Ze reageren niet vanuit eigenbelang op situaties. Ze handelen in elke situatie onderling op precies              dezelfde manier; alsof ze voorgeprogrammeerd zijn”.

Voor mensen kennen we allen de volkswijsheid: Als één schaap over de dam is volgen er meer. Ook is uit gedragswetenschap bekend, dat wanneer één iemand in een riskante situatie, ondanks dat risico, toch een mens te hulp durft te schieten, dat dan pas, de kans opeens veel groter wordt, dat meer en nog meer mensen in dat gedrag gaan volgen.                                                                  Er zijn echter ook uitdrukkingen als “schaapachtig” reageren  of “schaaps” volgen. Die typeringen van mensen zijn duidelijk niet positief bedoeld in de zin van niet-begrijpend, dommig, zo maar wat doen. 

Het precaire of ‘enge’ van de column vind ik de suggestie dat een noodzakelijk snelle kanteling naar duurzaamheid alleen nog kan komen van het stimuleren van dom of onder dreiging volgen.                                                                                                                            Waarna de columnist zich afvraagt: Is het een beschavingsproces? Een ontindividualiseringsproces?                                                      Gesteund ook door de resultaten van mijn zoektocht met deze website tot nu toe, ben ik ervan overtuigd, dat de voorgestelde route naar duurzaamheid juist het tegendeel is van een beschavingsproces. Het is, vergeleken met het begrip individualisering, zoals dat tot op heden in de wetenschap is ontwikkeld (gestart door Habermas' "individuatie"-begrip), een proces van ontmenselijking.

De oplossing zal zowel van boven- als van onderop moet komen (Zie vooral Menu “Macht en Leiderschap”).                                          Ik moet er van uit gaan, dat de columnist dit ‘engs’ heeft opgeschreven, om heel scherp te stellen,  hoe veel en veel sneller de democratische route naar duurzaamheid moet gaan. 

In een recensie in Trouw (21 maart 2020) van het in de column genoemde boek van Roland Kupers, lees ik dat Kupers zelf een voorbeeld geeft van een ingreep ten goede ‘van bovenaf’ met hele snelle gevolgen. Dit voorbeeld was het volgende.                          Angela Merkel triggerde een revolutie toen ze de Duitse kerncentrales sloot binnen een paar dagen na de ramp in Fukushima.          Officieel ging het haar om de veiligheid van kerncentrales, maar in werkelijkheid had ze de reset-knop van de hele energiesector ingedrukt: De samenhang in het energiesysteem was verdwenen en alle vertrouwde zekerheiden waren verdampt. Kort daarna lag er een plan om alle kolencentrales te sluiten; tot dan toe ondenkbaar. Duitsland steunde ineens ook de doelen voor een CO2-neutraal Europa. Het land was in een nieuwe energie-orde terecht gekomen. Kupers laat in het midden of Merkel deze faseovergang voorzag. Het verhaal wordt ook nooit in deze termen van stabiliteit en revolutie verteld.

Hieronder put ik uit Goed Oud worden voor de power die 'van onderop' wel moet gaan komen.                                                                Revolutionaire transformaties van samenlevingen, zowel die aan het begin van de 19^e eeuw (de vroegmoderne tijd) als van de 20^e eeuw (de laatmoderne tijd) zijn getriggerd door technologische uitvindingen, ingrijpende veranderingen van productie en van handel drijven (Goed Oud Worden (p. 22 e.v.).                                                                                                                                                        In parallelle processen raakten individuen in de loop van eeuwen, in opeenvolgende stroomversnellingen fysiek en mentaal meer los van hun directe eigen omgeving. Er veranderde steeds opnieuw veel in de onderlinge gezagsverhoudingen van gezin en werk met alle crises in levensomstandigheden van dien. Er ontstond veelal een vacuüm in zekerheden voor mensen in hun doen en laten. Voor het grootste deel van de mensen kwam elk van hen meer op zichzelf te staan, zonder de eerdere vanzelfsprekendheden, gezagsgetrouwheid en gehoorzaamheid en daarbij ook eerst nog zonder de mogelijkheden voor ontwikkeling van een eigen innerlijke ruimte, van identiteitsontwikkeling en van vaardigheden waar wij in onze tijd over hebben leren beschikken. Vaardigheden van overleg, van voor jezelf opkomen, eigengemaakt ook met steeds meer mogelijkheden die onderwijs en cultuur bieden en met alle mogelijkheden en bescherming die de later ontwikkelde verzorgingsstaat heeft geboden.

Mensen die in deze tijd geboren worden hebben elk vanaf hun geboorte een analoog lange weg te gaan als de samenleving heeft afgelegd; De samenleving waarin zij aanvangen te leven of waaraan zij nog maar kort zijn gaan deelnemen; Een lange weg, in een véél kortere tijd.  Mét ook, net als samenlevingen: de nodige perioden van crises afgewisseld met stabiele tijden. In deze moderne tijd worden zij, als het goed is, daarbij geholpen door opvoeders, leraren, peergroups enzovoort.                                                                Individualisering van mensen is gepaard gegaan met de mogelijkheden tot ontwikkeling van een eigen innerlijke ruimte met innerlijk overleg en daarmee tot ontwikkeling van een persoonlijke identiteit, vaardigheden van overleg met anderen, van voor zichzelf opkomen, mogelijkheden en vaardigheden om tot goede keuzes en handelen te komen voor zichzelf, met oog voor anderen en de leefwereld om zich heen.

Deze mensen nu, zo is ook het beeld, dat in bovenstaande column wordt opgeroepen varen nu mee op een schip in een wereld die steeds onleefbaarder aan het worden is. Een schip, dat debet is aan het smelten van ijskappen, het stijgen van zeeën en het vervuilen van lucht, water en grond. Een schip, dat bovendien maar voortgaat op de blinde stromen van concurrerende economische markten van geld, producten, diensten en consumentisme.                                                                                        Verzorgingsstaten met hun leiders en burgers van de oude garde hebben, achteraf gezien, hun werk niet goed gedaan. En zijn ook nu nog voor een te groot deel blind en doof voor decennia lange waarschuwingen door mensen die het weten kunnen. De laatste tijd blijkt zelfs de onafhankelijke rechterlijke macht nauwelijks bij machte politici tot de orde van de eigen wetten te roepen. 

Voor mijzelf wordt steeds duidelijker,  hoe de wal dit schip moet gaan keren. Die wal moet ook en vooral van jongeren komen; van jongeren en 'jeugdigen' die meer en meer de straat op gaan en meer en meer de politieke partijen gaan bevolken, die  'duurzaamheid' in het vaandel hebben staan en niet 'blinde groei' en 'consumentisme'.  

Vervolg van Krantenkoppen op Maandag 14 december 2020

Nederland gaat nu echt op slot                                                                                                                                                                                  Tessa: Eenzelfde onderwerp in verschillende kranten, laat de urgentie van de  actualiteit zien. Daarom geef ik de artikelen toch                     weer. Ook omdat elk van de artikelen het onderwerp weer anders belichten. 

Weergave:                                                                                                                                                                                                                              Een ingrijpende koerswending. Nederland gaat vijf weken op slot, na een week van steeds negatiever wordende cijfers. Het               Coronabeleid  gefocust op het voorkomen van te grote economische schade was niet meer vol te houden.                                            Vrijdag zou er nog gekeken worden naar eventuele aanpassingen binnen de toen  geldende ‘gedeeltelijke lockdown’, ondanks           die stijgende cijfers. Maandag werden, bij hoge uitzondering, alle fractievoorzitters uitgenodigd bij Rutte. Een paar uur later               werd de ‘harde lockdown’ aangekondigd.                                                                                                                                                                 “Te laat”, vond PvdA-leider Lodewijk Asscher. Volgens hem had het kabinet “heel veel kostbare tijd verspild, waardoor de                     situatie nu ernstig is”. Hij zag bij het kabinet “een patroon van afwachten en te laat zijn”.                                                                                                                                                                                                                                                                                                                   Bij deze harde-lockdown aankondiging werd het uit marmer gebeitelde proces doorbroken van: ‘Zondag-overleg in het                       Catshuis en persconferentie op Dinsdagavond’. Op gedragen toon, vanuit zijn werkkamer in het torentje legde premier Mark             Rutte uit, waarom een harde lockdown toch onvermijdelijk is geworden. Met statistieken zette hij zijn punt kracht bij.                          Volgens Rutte zijn de cijfers onverbiddelijk:                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                    Duidelijk hoorbaar op de achtergrond klonken tijdens de toespraak van Rutte de protesten van de tegenstanders van het                   Coronabeleid; tussen de 120 en 150 in getal. Zij hadden zich buiten op een strategische plek bij de Hofvijver opgesteld.                      Toen zij doorkregen, dat ze op tv te horen waren, riepen ze elkaar toe om nóg meer geluid te maken. Ze hadden potten,                       pannen en fluitjes bij zich. Er werd gejoeld en gescholden .... "Rutte rot op!", "Nederland politiestaat!” 

       Partijen uit coalitie en oppositie zien de toespraak van Rutte óók als een Campagnemoment. Zoals alles drie maanden voor             de Tweede Kamerverkiezingen met die bril bekeken wordt. De premier kan zich als staatsman presenteren. De bevolking                   steunt harder beleid. Opiniepeiler I&O Research maakte maandag bekend, dat 49 procent van alle Nederlanders een ‘totale               lockdown’ wil, en 34 procent niet.                                                                                                                                                                             Toen de verslechtering van de cijfers zich vorige week aftekende, volgde meteen kritiek: Waarom niet eerder ingrijpen?                       Gezien de timing van de maatregelen lijken ook de ontwikkelingen in Duitsland van invloed te zijn geweest. Dat land kondigde         Zondag al een harde lockdown aan. Om te voorkomen dat Duitsers over de grens gaan shoppen, volgt Nederland nu met                   soortgelijk beleid.

Krantenkop op Dinsdag 15 december 2020 

Alarmerende stijging besmettingen en opnames

Krantenkoppen op Woensdag 16 december 2020

Europa tussen rechtsstaat waarden en geografische ambitie (Column hoogleraar EU-recht, tevens historicus en politiek filosoof)    Enigszins ingekort  Tessa: aan deze column gingen hier al meerdere artikelen over hetzelfde onderwerp vooraf. Deze column zet het onderwerp in een meer wijde context. 

Met een wankel bruggetje werd vorige week de diepe kloof tussen verschillende rechtsstaat opvattingen overspand.  Publieke opinies en de pandemie zetten de rechtsstaat discussie op scherp.                                                                                                                  Sinds het aantreden van Viktor Orbán van Hongarije in 2010 konden de Europese regeringsleiders de hete aardappel onmogelijk meer doorschuiven naar de Europese Commissie of het Hof van Justitie.                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                West-Europese kiezers die indertijd kritiek hadden op het te hulp schieten van door de pandemie zwaarst getroffen landen, kregen toen te horen: “Europa gaat niet alleen over geld, maar ook over waarden”. Nu zelfs de waarden van de rechtsstaat op het spel staan kunnen de Europese leiders daar niet omheen. Bovendien zouden EU-subsidies in corrupte zakken blijven verdwijnen.

De belofte van ‘1989’ was dat beide tegelijk kon: een democratisch én verenigd Europa. Ex-communistische Oost-Europese landen zouden na hun burgeropstanden ‘net als wij’ worden. In dat proces stoorden meningsverschillen of vertragingen niet, zolang de hoofdbeweging de goede kant op ging.                                                                                                                                                          Echter vier jaar na zijn aantreden al: in 2014, maakte Orbán door zijn provocerende uitspraken duidelijk, dat hij individuele vrijheden en machtenscheiding zou kunnen gaan schenden. Deze provocaties werden door Europa nooit beantwoord.

De spanning tussen democratische grondwaarden en geopolitieke aspiraties is zeer sterk voelbaar in Duitsland. Aan de ene kant berust het zelfbeeld van de naoorlogse Bondsrepubliek op respect voor democratische grondwaarden. Anderzijds is het te boven komen van de Duitse deling tijdens de Koude Oorlog eveneens een staatsreligie.                                                                                          De Duitse Oost-West deling was onderdeel van de Europese Oost-West breuklijn. De Duitse handel met Polen, Hongarije, Tsjechië en Slowakije is even groot als met Frankrijk.                                                                                                                                                          De Duitse bondskanselier Angela Merkel leidde de gesprekken met Orbán en Morawiecki. Merkel is de enige ‘westelijke’ EU-leider die beide oostelijke dwarsliggers, Hongarije en Polen, respect inboezemt, aangezien ook zij in een communistische dictatuur opgroeide. Het is geen toeval, dat zij, in overleg met alle Europese leiders, zich inzette voor continentale eenheid en dat zij daarbij de krassen op haar liberale blazoen op de koop toe nam. Door haar ervaringen wijs geworden gokt zij op de toekomst. Zijzelf noemt dat “strategisch geduld” hebben.                                                                                                                                                                “Strategisch geduld” hebben in de kwestie van de rechtsstaat, is in haar visie geen loochening van de Europese waarden, maar de manier om de hoop levend te houden voor de toekomst. 

Europa’s situatie vandaag lijkt veel op een specifieke periode in de geschiedenis van de jonge Verenigde Staten. De periode tussen de Onafhankelijkheidsverklaring van 1776 en de Burgeroorlog van 1861-1865.                                                                                              De Burgeroorlog maakte een eind aan de slavernij in de zuidelijke Staten. Het heeft dus generaties lang geduurd voordat in de Verenigde Staten de spanning tussen principes en de werkelijke toestanden waren opgelost.                                                                    Ook in Europa kan het zo lang duren voor de spanning tussen principes en continentale eenheid is opgelost. En misschien nog langer, omdat niet, zoals president Lincoln deed, ten oorlog getrokken zal worden, om waarden-schendende staten in het gelid te krijgen.

Het begin is er: De Europese leiders hebben het dilemma van rechtsstaat waarden en geografische ambitie in het gezicht gezien.  Maar “strategisch geduld” moet daarbij wel drie eigenschappen hebben:                                                                                                        Aanhouden van financiële en politieke druk op de schenders van de democratisch staat.                                                                            Niet roepen om ‘Polen exit’ en ‘Hongarije exit’.                                                                                                                                                  Perspectief bieden aan democratische krachten in Polen en Hongarije.

Vervolg Krantenkoppen op Woensdag 16 december 2020

Terugblik van mensen uit de kunstwereld op dit Coronajaar 2020                                                                                                                    De citaten uit het artikel zijn vrijwel volledig weergegeven. Ook daardoor is dit een lange weergave geworden.

Journalisten van deze krant hebben het afgelopen jaar wekelijks gesproken met mensen uit de cultuursector. In dit artikel wordt met hen teruggekeken op het Coronajaar 2020

Van kunstenaar en muzikant tot galeriehouder en theaterdirecteur: Wat zijn hun zorgen. Hoe slaan zij zich door de coronacrisis. Wat zijn de effecten op hun leven en werk. Waren er ook mooie momenten. Heeft het hen nieuwe inzichten gebracht. Hoe zal deze crisis de kunstwereld veranderen?

Het artikel is geïllustreerd met tekeningen van Kamagurka.

Artistiek leider van de Cello Biënnale in Amsterdam, vond 2020 “een soort sciencefictionjaar … het gevoel wereldgeschiedenis           mee  te maken”. Hij dacht aanvankelijk dat het allemaal met een paar maanden wel bekeken zou zijn. “Uiteindelijk hebben we de     Cello Biënnale drie keer opnieuw georganiseerd en weer  moeten afzeggen. Dat bleek zelfs voor mijn optimistische natuur te veel.   Na afloop van onze online editie, hoe succesvol ook, voelde ik me doodmoe en leeg”.                                                                                “Veel musici hebben, zeker de eerste coronamaanden, genoten van meer rust en  gelegenheid tot reflectie. Door corona zijn ze         gaan nadenken. Moeten we zoveel reizen? Wat kan er minder, wat anders? Maar gaan ze daarom straks minder reizen? Nee hoor,   daarvoor is de artistieke meerwaarde van uitwisseling te groot. Ook het succes van de Cello Biënnale berust erop dat je bij ons in   korte tijd de hele cello-wereldtop kunt horen”.                                                                                                                                                    “Gestreamde concerten kunnen een live-ervaring nooit evenaren, maar ik kan nu al zeggen dat we ook op de Biënnale van 2022         concerten zullen streamen. Uit publieksonderzoek bleek dat, in bijvoorbeeld Groningen, onze fans het heerlijk vonden thuis               concerten mee te beleven. Er is daarnaast een vrij grote doelgroep die gewoonweg niet kan komen, of het zich niet kan                     permitteren. Natuurlijk moeten online bezoekers daar ook voor betalen, zodat de musici daar profijt van hebben. In het algemeen     is het blijvende winst dat standaard concertformules zijn opengebroken: Andere ‘formats’, kortere concerten, soms twee keer op     een avond. Voor orkesten heeft het ook voordelen om vaker in kleine bezetting te spelen: meer kamermuzikaliteit is goed voor         musici. We zijn allemaal flexibeler en inventiever geworden”.

Voor algemeen directeur van Het Nationale Theater in Den Haag, die fors moest bezuinigen, waren er in de eerste plaats de financiële zorgen:                                                                                                                                                                                                        “In 2021 stevenen we af op een tekort van ruim 3 miljoen en moeten we snijden in het personele bestand, waarschijnlijk het               equivalent van10 voltijdsmedewerkers van de 140. Dat is heftig.                                                                                                                   Het duivelse dilemma is dat het ook een kostenbesparing zou opleveren, om dan maar helemaal te sluiten. Want openblijven en     doorspelen kost alleen maar geld. Maar onze eerste verantwoordelijkheid is om te doen waar we voor zijn opgericht: het tonen       van theater. Dat heeft dit jaar steeds centraal gestaan”. Hij beschrijft dat hij onlangs aanwezig was bij de voorstelling “Every             Brilliant Thing. Voor dertig man in die gigantische rambak van het Parktheater in Eindhoven. Na afloop kwam er een vrouw naar       me toe die zei: ‘U heeft ons terug in het theater gebracht. Daar ben ik u ontzettend dankbaar voor’. Dat is de kracht van theater”.      “In de theaterwereld heeft de coronacrisis vooral de zwakheden in het theaterbestel blootgelegd. Het systeem blijkt vastgelopen:     Is het reismodel nog wel van deze tijd? Is kleinschaligheid een deel van de oplossing? Moeten we uit de schouwburg trekken?:         Het streamen van voorstellingen, zoals het Noord Nederlands Toneel en Internationaal Theater Amsterdam doen? Dat zijn in elk     geval waardevolle experimenten.                                                                                                                                                                               Ik kan me niet voorstellen dat er na de coronacrisis niks verandert. Maar het is een grote opgave".                                                        "Het bezoek van premier Rutte aan ons theater, eind november was een bijzonder moment:  We hadden namelijk ook net per             Zoom een personeelsbijeenkomst met circa 85 mensen. Rutte sprak ons even toe en zei dat hij zich realiseerde in wat voor   verschrikkelijke positie we ons bevonden.  Dat was dus via Zoom ook. Direct erna iep ik met Rutte de lege zaal van de Koninklijke   Schouwburg in. Ik merkte dat de aanblik, direct na het zoomcontact veel indruk op hem maakte.  Het was voor hem duidelijk de       eerste keer in deze crisistijd, dat hij in een theater zo zag, met al die lege stoelen. Ik legde ook uit dat er nog veel kringen om ons bedrijf heen met zzp’ers en freelancers waren, die ook zonder werk zaten. ‘Wat een klotenvirus is het toch ook’, zei hij”.

Volgens Directeur van concertzaal Tivoli Vredenburg in Utrecht, merk je nu al "hoe snel we meebewegen met nieuwe situaties   door  coronamaatregelen: Vorige week nog verheugden we ons op licht aan het einde van de tunnel: Een batterij vaccins staat          klaar en de sneltests nemen een vlucht. Misschien kunnen we daarmee sneller open dan verwacht: in het voorjaar al, of anders in   de zomer.                                                                                                                                                                                                                       Nu blijkt het laatste deel van die tunnel best een donker stuk te zijn met weer een lockdown. Maar als we opengaan, komen             mensen snel weer terug. Sommigen zullen de kat even uit de boom kijken, maar cultuur is voor veel mensen echt een soort               geestelijke gezondheidszorg.                                                                                                                                                                                   Intussen zijn er zoveel meer manieren bedacht om concerten naar de huiskamers van mensen te brengen. Je kunt na Corona ook   denken aan een service voor mensen in ziekenhuizen en andere groepen waar mensen niet makkelijk weg kunnen. Daar                     investeren we nu in, zodat we straks beter uit de crisis komen”. 

Door bijna alle gesprekspartners wordt als positief effect van corona genoemd, dat online producties in korte tijd zo veel beter zijn geworden.

“Corona heeft veel vloeibaar gemaakt”, zegt ook artistiek leider van Theater Rotterdam: “Dat we besloten om open te blijven, was     eigenlijk best stoer. We hebben ons niet neergelegd bij aannames over de aantasting van de kwaliteit van ons werk of van de           kwaliteit van ervaring met een klein publiek. In plaats van de schaarste benadrukten kun je ook de exclusiviteit van ieder optreden   benadrukken. Vastgeroeste systemen en gewoontes, ook bij mijzelf, bleken toch in beweging te kunnen komen. De behoefte aan     transitie was er al, en die verandering is versneld uitgevoerd. De theatermakers werden uitgedaagd om hun vakmanschap op een   nieuwe manier te etaleren: ‘wat is de essentie van wat ik wil vertellen en hoe kan ik mijn verhaal op welke manier inrichten?’ Voor     die verandering van mindset was nu ruimte.                                                                                                                                                           De grootste stap zetten we met een nieuwe vorm van presentatie: Tracks, theatrale routes door de schouwburg, die inhoudelijk       verbonden zijn door een thema. Dat is het grote wonder”.                                                              

Veel van de ondervraagden zijn het erover eens, dat er ondanks corona toch nog zoveel voorstellingen en tentoonstellingen zijn gemaakt.

Tessa: Dat doet natuurlijk niets af aan de grote financiële problemen en de ontslagen die hebben moeten vallen. Om nog niet te spreken van de veel kleinschaliger- en ‘eenmanspodia’, die niet de subsidies hebben van grote podia en een slechtere of geen toegang hebben tot coronasteun.                                                                                                                                                                              In het algemeen vind ik het opvallend, hoe betrekkelijk weinig in deze kunstwereld over geld wordt gesproken. Het gaat allemaal over de inhoud van ‘waarvoor ze het doen’.

Voor een muziekagent, tegelijk boeker en manager was het een jaar waarin zijn agentschap Good Music Company een noodstop moest maken. Zonder concerten en tournees had hij geen omzet. Het kantoor in Rotterdam moet opgedoekt worden. “Zowel bij         het bedrijf als op persoonlijk vlak waren er veel veranderingen; bijzonder  pijnlijk en leerzaam. Ik ben er sterk uitgekomen: fitter         en ik voel me mentaal gegroeid en rustiger dan ooit. De extra quality time met mijn zoontje in dit maffe coronajaar is een grote         winst”.                                                                                                                                                                                                                             Hij denkt dat corona nog zeker twee jaar effect zal hebben op de muziekscene: “Het internationaal toeren moet weer op gang           komen. De artiestengages, de kosten voor tournees zullen voorlopig veranderen. Ik merk dat er meer wordt nagedacht over               duurzaamheid, sociaal-maatschappelijke impact en samenwerking”.                                                                                                             “De liefde voor kunst en cultuur is gegroeid” zegt ook hij: “mensen zijn live muziek nog meer gaan waarderen. Het besef groeit dat     kunst iets wezenlijks menselijks is en, in wat voor vorm dan ook, troost en inspiratie kan bieden. Als je door je oogharen kijkt, zie     je het verschil: waar cultuur voor de crisis bovenaan alle lijstjes stond om te bezuinigen, is er nu meer dan ooit het besef dat             cultuur nodig en onmisbaar is, ook politiek. Het is een van de weinige sectoren met een fors  steunpakket, dat is de reden dat de     sector nog overeind staat. Dat besef is toch een lichtpunt dat deze crisis ons heeft opgeleverd: we snakken met z’n allen echt           naar cultuur, naar livemuziek, naar zingen, naar dansen en samen uitgaan. Dat heeft geen alternatief”.

Een kunstschilder zag tot zijn eigen verbazing zijn kunst veranderen door de komst van corona.                                                            “Mijn schilderijen met pastelkleuren kregen in de zomermaanden bezoek van donkere indringers die tussen de zachte kleuren           verschenen. Ik liet ze komen; de Zeitgeist bracht ze binnen. Uiteindelijk zijn ze toch in  balans gekomen met de meer kleurige           toetsen. Zo ontstond deze zomer voor het eerst een soort yin-yangorde in mijn schilderijen”.                                                                “Dit jaar heeft me nog meer laten zien, dat de kunstenaar geen reporter is, of schrijver. En dat hij bijvoorbeeld juist tegenover             schreeuwlelijkers die alles ontkennen of aanvallen, op fluistertoon schoonheid kan bewerkstelligen. Buiten is er een grote                 spraakverwarring; een ‘Toren van Babel’ lijkt het wel. Maar de mensen beseffen nu, meer dan ooit, dat binnen, op de podia en in       de ateliers, er wel een heldere en te vertrouwen taal wordt beoefend”.                                                                                                         Hij hoopt wel degelijk op blijvende verandering: “Terug naar het oude is een gepasseerd station. Zogenoemde topkunstenaars       zien, bij het oude, de prijzen voor hun werk stijgen naarmate het kunstwerk meer vlieguren heeft gemaakt. Van de ene topgalerie     in New York, Londen of Dubai naar die andere topverzamelaar, dan naar veilinghuis Christie’s en naar de kluis van weer een               andere topverzamelaar. Het is koopwaar, altijd op doortocht met een artificieel toegekende waarde.                                                       Laat dat geen voorbeeld zijn voor de jonge kunstenaar. Laat de kunstwerken die uit het atelier komen hun weg vinden naar               liefhebbers dichtbij, voor wie kunst in zijn of haar leven een mentále meerwaarde heeft”.

Een actrice, ook zangeres en schrijfster zegt: “In 2020 is het besef dat we onze planeet overvragen gegroeid. Dit jaar werden er         veel meer wandelingen gemaakt. Ongelofelijk belangrijk ook als je soms dagen in je kop zit. Vanaf de eerste lockdown is ze             veganistisch gaan koken. Verder liep een beetje te trutten. Ik merkte dat in huis yoga en dansen niet voldeden. Je wilt artistiek         uitgedaagd worden". Ze ging meewerken aan een hoorspel van het Rosa Ensemble: “Weer iets op de vloer doen, weer iets kunnen   maken, dat is zo fijn dat je weer weet, wat een mooi vak dit is”. Door het weinige publiek ervaarde ze ”hoe feestelijk, maar ook hoe   intiem theater kan zijn”. Wel ook dat ze door de kleine setting zenuwachtiger was dan anders: Het besef dat de dertig                         toeschouwers speciaal voor de voorstelling kwamen, bracht extra verantwoordelijkheden met zich mee.

Een zanger (van The Kik) zag de liveshows allemaal afgelast worden: “Aan het begin van de pandemie deden ze nog livestreams     vanuit zijn eigen huisbar. Toen was er enthousiasme om het gat te vullen en het publiek te plezieren. Nu heb ik het idee dat men       daar wel genoeg van heeft. Het is elke keer hetzelfde op dat schermpje. Je kunt The Kik ook op YouTube bekijken”.                            “Dit coronajaar is als Weltschmerz in mijn lichaam gaan zitten. Het gevoel voor mijn oude muzikantenbestaan bloedt een beetje        dood. Het is alsof je de hele dag in de keuken staat om iets fantastisch op tafel te zetten en het verder onaangeroerd blijft staan.    Ik had niet verwacht nu al op een punt van mijn carrière te staan dat ik nadenk over iets anders. Dat is van je geloof vallen: Zal ik      gewoon mijn eigen kroeg hier op het dorp beginnen? Weg van die constante honger naar aandacht, telkens kansen grijpen om        hogerop te komen. Steeds weer naar de radio, in de hoop op een hit”.                                                                                                            Meer dan ooit zag hij dit jaar de vergankelijkheid van kunst. En merkte hij wat hij al die jaren "heeft laten verslonzen” toen hij zich vastbeet in zijn carrière. “En wat heeft me dat opgeleverd?” Hij is de eenvoud van leven aan het herwaarderen:                                      “Lekkere dingen halen op het dorp. Samen met mijn vriendin op de veranda twee Hema-worsten op een stokje in het vuur van de       open haard”.

Tessa: Bovenstaand ‘verhaal’ verschilt aanmerkelijk van de voorafgaande. Zowel in: ‘waarvoor je het doet’.  En ook in: 'hoe je daarom volhoudt'. Misschien hebben die twee ook wel te maken met elkaar.  'Waarvoor deze zanger 'het doet':  .. "aandacht", "hogerop komen" ...  is niet wat je van anderen hoort. Daar hoor je ook: 'mooie dingen maken',  'mensen ermee raken' ...  'mensen plezier verschaffen en los laten komen van zorgelijke beslommeringen'. Daarmee overstijgt een kunstenaar voor een deel zichzelf ten gunste van meer algemene belangen. Uit deze verhalen op te maken lijkt dat een sterkere motivatie om vol te houden; te overleven.

Een galeriehouder in Amsterdam en New York zegt: “2020 was een uitdagend jaar. Een jaar waarin we terug naar de basis gingen, naar de dialoog met kunstenaars en medewerkers”. Hij zag de blik van verzamelaars verschuiven van beurzen naar de galerie:        “In de hectische wereld van beurzen, biënnales en blockbusters leek alles dit jaar even stil te staan. Het rondreizende circus van       kunstenaars, curatoren en verzamelaars bleef door quarantaineregels aan de grond genageld. De galerie als het belangrijkste           podium, met ruimte voor experiment en concentratie. Dat is een positieve kant van corona”.                                                             Volgens deze galeriehouder zullen vaccins en sneltesten de kunstwereld snel weer normaliseren:                                                          “Fysieke beurzen komen straks ook terug. Het gemak van een groot aanbod dicht opeen blijft aanlokkelijk. Ik ken een hoop             mensen die uitzien naar een goede beurs”.

Een van hen is de directeur van Kunsthal KaDE in Amersfoort:                                                                                                                            “Een jaar niet reizen, ik vond het vreselijk. In het buitenland scouten van kunstenaars dat mis ik echt. Voor KaDE is juist die                 internationale focus een meerwaarde in het Nederlandse kunstlandschap”.                                                                                                   Net als de galeriehouder, die hierboven aan het woord was, denkt ook hij dat de kunstwereld niet wezenlijk zal veranderen door de   effecten van de coronacrisis: “Covid was een soort pauzeknop. We stonden even stil. We hebben een  tentoonstelling moeten         schrappen. Maar we konden als kleinere instelling ook vrij gemakkelijk weer op ‘play’ drukken en doorgaan. Voor grotere musea,     die afhankelijk zijn van het toerisme, zal het lastiger zijn om weer in het oude ritme te komen. Over twee of drie jaar is alles weer     zoals het was. Beurzen als Art Basel of Frieze in Londen  zullen hoogstens iets kleinschaliger zijn, maar er zal weer massaal            gevlogen worden. Musea zullen moeten blijven scoren met blockbusters. Het komende jaar zullen er nog weinig dure producties     op de planning staan. Er zal vooral met de eigen collecties gewerkt worden. Iedereen houdt nu nog even de adem in, maar zodra     het vaccin er is, ademen we met zijn allen weer gewoon door. Er is geen wezenlijke introspectie, ook niet onder kunstenaars.  Het   voelt een beetje als bij de kredietcrisis van 2008. In het oog van de storm was iedereen in paniek. Alles moest anders. Maar het       circus ging gewoon door en de commerciële hijgerigheid is alleen maar erger geworden”. 

Krantenkoppen op Donderdag 17 december 2020

We Blijven wandelen. En wandelen. (Interviews)                                                                                                                                                            Tussen het thuiswerken door, met een collega, met je moeder, met de hond. Hoofden leeg maken. Vroeger alleen op                           vakanties. Het verveelt nooit. Het heeft alles. Ineens beseffen wat een bijzondere tijd dit eigenlijk ook is. Een dagelijkse                      routine geworden. Buiten zijn. Nooit eerder zo samen.

                                                                                                                                                                                                                                        Huisartsen hebben onbedoeld de IC’s ontlast                                                                                                                                                                Aangetoond door Consortium Onderzoek Huisartsgeneeskunde. Ziekenhuizen zijn daardoor aan de gevreesde ‘oorlogstriage’           ontkomen. Oudere kwetsbare coronapatiënten werden door huisartsen massaal niet meer naar het ziekenhuis verwezen.                  Voor een deel op wens van de patiënten zelf. Sommige huisartsen gingen eind maart (2020) hun patiënten van boven de 75             jaar daartoe thuis bellen. Ouderen voelden zich overvallen door de vraag, dan wel vonden dat prettig. Voor het andere, even               grote deel, oordeelde de huisarts zelf om ouderen niet te verwijzen. Dat was bij geestelijke of lichamelijke te grote                               kwetsbaarheid. Bij het vooruitzicht op eenzame isolatie tijdens een opname. Of bij een bestaande wilsverklaring.

Kamer verbijsterd over late vaccinatie in Nederland                                                                                                                                                      IT-systemen niet klaar, personeelsgebrek. Volgens belofte van De Jonge begin december, zou a.s. Maandag (21                                 december 2020) begonnen worden met vaccineren. Nu zegt hij 18 januari op grote schaal te kunnen beginnen:                                     Het RIVM werkt nog aan een medische richtlijn en een ICT-systeem. De GGD nog aan ‘belscripts’ voor callcenters. Ook moeten         de systemen van de GGD daarna nog een keer worden getest. Enzovoort.                                                                                                       De kamer: Waren dit niet allemaal zaken die Nederland al lang op orde had kunnen hebben? Iedere dag is er één, ook voor de           uitgeputte zorgverleners.                                                                                                                                                                                             Aanvankelijk was de bedoeling in verpleeghuizen en bij huisartsen te vaccineren; als bij de griepprik.

       Toen het RIVM vervolgens constateerde dat het Pfizer-vaccin zich vanwege de ijskoude bewaartemperatuur beter leende voor          massale inenting op grotere locaties was de GGD, die dacht pas volgend jaar augustus in beeld te komen voor de massale                inenting, opeens aan zet.                                                                                                                                                                                            De Kamer: er blijkt steeds te weinig centrale regie en te veel vertrouwen in bestaande structuren. In deze situatie geldt geen              fijnmazigheid, maar grootschaligheid.

Publiekslieveling Diederik Gommers (Intensivist, afdelingshoofd bij Intensive Care in het Erasmus MC Sophia) wil jongeren bereiken (interview)                                                                                                                                                                                                            Gommers is sinds maart (2020) met grote regelmaat op de televisie te zien geweest. Hij spreekt dan rustig over ingewikkelde         zaken: het beperkte aantal intensive care-bedden in Nederland, het personeel dat ervoor nodig is, de beademingsmachines,             het belang van corona-bestrijding. Het heeft hem het afgelopen jaar enorme populariteit opgeleverd. Hij ziet in de reacties op           sociale media na zijn televisieoptredens een reden om te blijven aanschuiven in talkshows. “Ik ben wel blij als ik mensen                  geruststel”.                                                                                                                                                                                                                     In een talkshow van Eva Jinek eind september toonde hij begrip voor Famke Louise (influencer) die daar naar voren bracht,               dat het maar eens afgelopen moest zijn met de beperkende maatregelen die het coronavirus moeten indammen. Hij deed wat         niemand kennelijk verwacht had van een hoogleraar intensive Care: hij nam haar serieus. Een week later opende hij een eigen           Instagram-account, waarop hij, met hulp van zijn nieuwe kennis Famke Louise, binnen een paar weken 380.000 volgers had:             Gommers: “Als ik jongeren kan bereiken via Famke Louise, dan doe ik dat”. Hij waarschuwt op Instagram jonge mensen voor           het gevaar van corona. En daar zie je hem een beetje als privépersoon: met zijn hockeystick, in de tuin werken, bij de kapper             en op een zeilbootje.                                                                                                                                                                                                   Eind oktober is Famke Louise alweer gestopt als partner in zijn strijd.

‘Beiijng’ zal begin januari een internationaal team van Covid-19 onderzoekers onder leiding van het WHO ontvangen.              Volledige weergave                                                                                                                                                                                                    China heeft krachtig weerstand geboden tegen internationaal onderzoek naar de oorsprong van het virus: Zo’n onderzoek zou          ‘anti-China’ zijn ingegeven.                                                                                                                                                                                      Tenslotte stond China wel open voor onderzoek onder teamleiding van de WHO.                                                                                       Steeds blijft onduidelijk wat de route van de onderzoekers zal zijn en of zij Wuhan zullen bezoeken. Daarover is het WHO nog steeds in contact met Bijing.                                                                                                                                                                                       Jongstleden Donderdag (16 januari 2020) nog werd daar door de zegsman van Buitenlandse Zaken van China in diens dagelijkse    publieke mededelingen niets over gezegd. Alle aandacht van hem ging uit naar "onze vroege overwinning van de pandemie".          De Verenigde Staten heeft China beschuldigd van het verborgen houden van de verspreiding van het virus na de uitbraak ervan.        Het internationale persbureau Reuters rapporteerde bijna 73 miljoen geïnfecteerden in China en meer dan anderhalf miljoen doden. De Chinese staatsmedia vermeldde, dat het virus al in het buitenland was, voordat het in Wuhan ontdekt werd. Het zou          bij de import van verpakt diepgevroren voedsel meegekomen zijn naar China.                                                                                             De VS heeft het WHO gevraagd om een “transparant” geleid onderzoek. En daarbij de kritiek geuit over de Chinese voorwaarde van onderzoek, dat Chinese wetenschappers de eerste voorbereidende fase van het onderzoek voor hun rekening zouden nemen.

Persconferentie van minister-president Rutte op Vrijdag 18 december 2020 

Inleidend statement minister-president Rutte:                                                                                                                                                      Rutte: Ja, goedemiddag allemaal.

(Het eerste gedeelte van deze persconferentie gaat over de kindertoeslag affaire.  Het rapport van de parlementaire                             ondervragingscommissie kinderopvangtoeslag onder voorzitterschap van Chris van Dam is net uit. Daar ga ik hier niet op in).

….  Dan was vandaag ook de laatste ministerraad van 2020, en ook dat is geen vrolijk verhaal. 2020 is een jaar waarin de wereld er totaal anders uit zag. We vinden het inmiddels normaal zoals u hier zit en ik hier sta, met die mondkapjes en alles, maar het is natuurlijk allemaal toch tamelijk bizar. Niemand had zich dat kunnen voorstellen aan het begin van het jaar.                                          De precieze gevolgen van de coronacrisis verschillen per persoon, maar opgeteld was 2020 voor heel Nederland een zwaar jaar. En op persoonlijk niveau was dit jaar voor eigenlijk iedereen ingrijpend en heel anders dan alle andere jaren.                                          De pandemie, en ook de maatregelen daartegen, die duren natuurlijk al lang. Het is inmiddels alweer zo’n 9 maanden. Het is voor iedereen natuurlijk moeilijk om dan de motivatie er ook in te houden en om je aan alle regels te houden. Ik merk wel dat echt veruit de meeste Nederlanders enorm hun best doen, maar tegelijkertijd is er altijd het risico dat het virus toch een keer geluk heeft en overspringt en dat gebeurt in een te groot aantal gevallen. Daarom was het belangrijk om te besluiten tot die lockdown van afgelopen dinsdag (15 december); Voor de scholen afgelopen woensdag.                                                                                                      Tegelijkertijd zie je ook als je op dit jaar terugkijkt, dat in de samenleving natuurlijk ontzettend mooie initiatieven ontstaan. Mensen staan voor elkaar op, willen elkaar helpen, heel veel vrijwilligers werk. En dat is wat in ieder geval voor mij persoonlijk Nederland ook tot zo’n mooi land maakt: dat we wat mopperend, uiteindelijk er voor elkaar staan, elkaar niet in de steek laten, elkaar niet laten vallen. Die veerkracht, die is enorm en dat geeft ook vertrouwen, gelukkig, voor onze economie en daarmee voor banen en bedrijven die het heel zwaar hebben op dit moment.                                                                                                                                          Tegelijkertijd geeft die veerkracht toch ook het vooruitzicht dat we hier een keer uit gaan komen. Dat ook de verwachting kan zijn dat veel ondernemers, die het nu zwaar hebben,  uiteindelijk de kans zullen krijgen om het bedrijf weer op te bouwen en die kans ook zullen grijpen. Daarmee blijven ook banen zoveel mogelijk behouden.                                                                                                    Bij het behouden van banen helpt ook dat we diepe zakken hebben. We hebben een hele grote appel voor de dorst en daar zijn we nu flinke happen uit aan het nemen, maar die appel maakt het wel mogelijk om dit te doen.                                                                        Dan tot slot 2021.                                                                                                                                                                                                          Ook dan nog steeds voorlopig het virus, maar wel meer perspectief. Het vaccin, het testen, daarnaast natuurlijk, hopen wij, meer doorbraken op het gebied van medicijnen. Dat gaat niet in een reuzesprong, maar geleidelijk aan komen we dichterbij het einde van de tunnel. Daar mogen we op vertrouwen.                                                                                                                                                        Daarna komt de fase van herstel. Het punt waar we ook afgelopen maart al zaten. We weten ook dat het land ten tijde van afgelopen maart, ook niet foutloos was. Er moesten nog heel veel dingen gebeuren. In de komende fase van herstel zal het op heel veel terreinen niet anders zijn. Op het moment dat we daar weer over kunnen nadenken zitten we wel op een punt dat we in ieder geval de coronapandemie in dit land een stuk achter ons hebben gelaten:                                                                                                    Dan liggen er nog steeds grote vragen. Vragen rondom stikstof, rondom klimaat en de woningmarkt. Natuurlijk ook spelen daarnaast de gevolgen van Brexit ook nog steeds hevig, mét de onzekerheid over het aflopen van de onderhandelingen. Dat zal ook van betekenis zijn in 2021.                                                                                                                                                                                Dan verkiezingen in maart, en kijken hoe die aflopen. Wat die afloop betekent voor de politieke richting die het land inslaat.                Nu eerst de feestdagen. Dat betekent niet dat de strijd tegen corona stilligt. Allereerst omdat helaas het land op slot zit: dat is minimaal tot in eind januari. Dus we voeren ook die strijd tijdens de Kerst en Oudjaar met elkaar samen.                                                We blijven ook als kabinet daarbij in touw. Volgende week vergadert de ministeriele commissie die erover gaat nog een keer regulier. De meest betrokken ministers komen in de week voor oud en nieuw samen, fysiek, en zullen daarnaast heel veel telefonisch overleg hebben. Die zijn allemaal ingepland. Zodat we ook direct kunnen overgaan tot actie als dat nodig is.

Ik hoop wel voor dit moment dat heel Nederland ondanks de omstandigheden zo goed mogelijke kerstdagen heeft, ook al zijn die heel anders dan andere jaren. Hopelijk dat heel Nederland kan even reflecteren op 2020; in de kleine kring toch ook even kan stilstaan bij wat ons is overkomen, wat we dit jaar hebben teruggevonden ook, aan samenhang, aan eenheid in dit land. Dat we vooruit kunnen kijken naar volgend jaar.                                                                                                                                                                  Natuurlijk wens ik iedereen fijne kerstdagen en voor 2021 gezondheid en dat wij met elkaar in 2021 dit vreselijke gegeven van corona achter ons kunnen laten. 

Krantenkoppen op Vrijdag 18 december 2020                                                                                                                                             

Reconstructie van het ontstaan van de pandemie in China                                                                                                                                Subtitel: Hoe een aantal dappere artsen en wetenschappers de Chinese doofpot omzeilden.                                                                      Vrijwel volledige weergave

Inleiding door de schrijvers:                                                                                                                                                                                        Voor deze reconstructie is informatie uit wetenschappelijke publicaties en genetische databanken leidend geweest. Het verhaal is aangevuld met informatie uit nieuwsberichten en interviews die eerder verschenen in Chinese en internationale media.                      Caixin, een van de meest onafhankelijke en kritische nieuwsorganisaties van China bijvoorbeeld, reconstrueerde  de ontdekking van de allereerste signalen van een heel nieuw virus in China, dat sterk op SARS lijkt. Ook WeChat-berichten en mededelingen op websites van betrokken instituten leverden stukjes van het verhaal. Sommige van deze berichten zijn intussen door de Chinese censuur verwijderd, maar die waren via kopieën op andere sites nog toegankelijk.                                                                                      Via de combinatie van bronnen konden steeds nieuwe conclusies getrokken worden.

Toegevoegd door Tessa:                                                                                                                                                                                            Wikipedia over SARS: Severe Acute Respiratory Syndrome. een luchtweginfectie met soms een levensbedreigende vorm van atypische longontsteking. De eerste gevallen verschenen in de Chinese provincie Guangdong, eind 2002. De ziekte is besmettelijk van mens op mens. In China zijn gevallen gemeld vanuit vele delen van het land. De ziekte verspreidde zich naar Hongkong en van daaruit naar Vietnam, Canada en andere landen. In Nederland en België zijn geen gevallen van SARS geregistreerd. In Engeland en Duitsland zijn enkele patiënten met succes in isolatie behandeld. Wereldwijd waren er op 31 mei 2003 8360 gevallen gemeld waarvan 764 met fatale afloop.

Dit artikel heb ik in zoverre bewerkt, dat ik de tijdsvolgorde van de gebeurtenissen consequenter tot het einde toe heb volgehouden. Zelf vind ik, dat de gang van zaken zo aan overzichtelijkheid gewonnen heeft. Met name wordt hiermee het verband tussen de verschillende gebeurtenissen explicieter gemaakt. Als bijeffect leest dit lange(!) artikel bovendien nog meer als een bijzonder boeiend verhaal.

Tot zo ver de inleidingen.

Op 24 december 2019 neemt longarts Su Zhao in het Central Hospital in Wuhan een longslijmmonster af bij een 65-jarige man die met een ernstige longontsteking op de IC van haar ziekenhuis  is opgenomen. Hij stuurt het naar een klein genoombedrijfje in Guangzhou: “Vision Medicals”. Daar staat een zogeheten “next generation sequencing”-apparaat. Die kan op basis van de genetische code tientallen verschillende ziekteverwekkers identificeren.                                                                                                          Su Zhao krijgt 27 december als uitslag, dat het gaat om een nieuw coronavirus. Maar in plaats van een gebruikelijk schriftelijk verslag krijgt hij de uitslag telefonisch medegedeeld en daarbij, dat er nog geen verdere details bekend zijn te maken.                      Hij besluit de patiënt in isolatie te verplegen in afwachting van meer informatie. 

Op 28 januari 2020 verscheen op het Chinese social media platform We Chat een opmerkelijk anoniem verslag. De auteur, “Kleine Berghond”, is een genetisch analist in dienst van het kleine genoombedrijfje van hierboven in Guangzhou: “Vision Medicals”.  “De arts” aan wie Kleine Berghond daarover zo summier en niet schriftelijk rapporteert blijkt later in het artikel de longarts Su Zhao te zijn van het Central Hospital in Wuhan hierboven. Het monster waarover Kleine Berghond hem rapporteert is het longslijmmonster bij een 65-jarige man, die met een ernstige longontsteking is opgenomen.                                                                                                      Het verslag van kleine Berghond lijk door alle details en foto’s waarheidsgetrouw. Zijn verslag op We Chat is inmiddels verwijderd.  Hij vertelt daarin dat hij op 26 december 2019 de analyses van patiëntmonsters bekijkt: “Ik zag dat één monster een gevoelig pathogeen-SARS-coronavirus rapporteerde”. Een snelle controle stelt hem gerust, dat het geen SARS is. Maar het is wel onmiskenbaar een coronavirus en ook een dat lijkt op vleermuisvirussen. Kleine Berghond rapporteert zijn eerste bevindingen alvast aan het Instituut voor Pathogeenbiologie van de Chinese Academie voor Medische Wetenschappen. Een dag later herhaalt Kleine Berghond de analyse. Dan heeft hij het virusgenoom nagenoeg compleet. Het verandert niets aan de eerste conclusie: het is geen SARS, en het lijkt op vleermuisvirussen. Hoe gevaarlijk of besmettelijk het is, weet hij niet. Voor de zekerheid desinfecteert hij het hele laboratorium. Rond het middaguur belt hij de arts van wie hij het monster ontving. Hij doet dat heel voorzichtig om de arts niet te laten schrikken. Hij zegt dat het gaat om een infectie met een nieuw coronavirus.

Op een veel latere datum, terugkijkend, is Kleine Berghond achteraf trots dat zijn team de primeur had: “Voor zover ik weet, zouden wij de eersten zijn die het virus ontdekt hebben”, schrijft hij.                                                                                                                                Inderdaad is de 65-jarige man later in de genetische databanken opgedoken als de patiënt bij wie SARS-CoV-2 het vroegst is geïdentificeerd.

Het Central Hospital in Wuhan heeft in deze zelfde tijd (rond 27 december) een monster van een andere patiënt laten analyseren bij een ander laboratorium: Het CaptialBio Medlab in Beijing. De uitslag daarvan, wel in een schriftelijk rapport, waarin ook stelliger wordt geformuleerd, dat dit virus op SARS lijkt.                                                                                                                                                      Het leidt tot ongerustheid bij de artsen van het Central Hospital. Ze beginnen elkaar te waarschuwen.                                                      Zo belandt het nieuws bij oogarts Li Wenliang. (Tessa: een door zijn optreden zeer bekend geraakte oogarts. Zie ook het artikel hieronder). Deze waarschuwt collega’s, dat er in hun en zijn ziekenhuis, zeven patiënten met SARS liggen.                                            Een dag later moet hij zich verantwoorden en in het openbaar schuld bekennen “voor het verspreiden van valse geruchten”. Terwijl  toch op zijn minst gedacht moest worden aan een nieuw type SARS. Dat wordt tragisch duidelijk als Li zelf besmet raakt en uiteindelijk op 6 februari aan de gevolgen daarvan overlijdt (Tessa: zie volgend artikel, Wuhan “huilt” om hem).

In Wuhan zijn ook andere, zich betrokken voelende artsen en wetenschappers, begonnen met herhaaldelijk te waarschuwen dat de situatie zorgelijk is. Je kunt stellen dat rond de Kerst van 2019 al de eerste noodsignalen klonken dat er in Wuhan een uitbraak van een ernstige ziekte gaande is. En ook dat, officieel, die noodkreten genegeerd worden of in de doofpot gestopt.

Maar dan, op 30 december, stuurt de gemeentelijke gezondheidscommissie van Wuhan een waarschuwing naar alle medische instellingen in de stad dat er een uitbraak van “longontsteking met een onbekende oorzaak” aan de gang is. Artsen krijgen de opdracht onmiddellijk monsters te verzamelen en worden er  onderzoeksteams geactiveerd om de oorzaak van de longontsteking te achterhalen.

Ook Kleine Berghond krijgt het rapport van zijn collega’s van CaptialBio Medlab in Beijing onder ogen. Na vergelijking van de sequenties komt hij tot de conclusie dat het om exact hetzelfde virus gaat: “Het is misschien echt een nieuw type SARS!” Het roept bij hem en ook bij zijn collega gemengde gevoelens op: "Aan de ene kant waren we bang dat dit onbekende virus net zo angstaanjagend kon zijn als SARS. Maar aan de andere kant waren we opgetogen dat deze ziekteverwekker “in de kiem gesmoord” zou kunnen worden. Hij was zo snel gedetecteerd en bevestigd, dat hierdoor preventieve controlemaatregelen genomen konden worden voordat het zich verder zou verspreiden. Kleine Berghond is dan ook gerustgesteld als hij hoort dat nationale expertteams onderzoek gaan doen: “Zij hebben meer informatie, meer monsters en gegevens en ze zijn gekwalificeerder en professioneler”.

In de eerste dagen van januari komen tenminste drie verschillende onderzoeksteams tot dezelfde conclusie, dat er in Wuhan een nieuw SARS-achtig coronavirus is opgedoken. Een van die instituten is het Wohan Institute of Virology. In een                                      interview met “Scientific American” deze zomer (2020) vertelt Shi Zhengli over de grote paniek waarin het onderzoek op dit instituut, wat onder haar leiding staat, verliep. Bij dit instituut zijn zeven monsters van ernstig zieke longpatiënten uit het Jinyintan-ziekenhuis afgeleverd. Vroeg in de avond van 30 december (2019) roept de directeur van het instituut haar met grote urgentie terug van een congres: “Laat alles wat je nu aan het doen bent uit je handen vallen en kom onmiddellijk hiernaartoe om dit uit te zoeken”.        In allerijl reist Shi terug naar Wuhan. Bij een eerste analyse waren vijf van de zeven monsters in een algemene genetische test die coronavirussen aantoont positief gebleken. Shi laat onmiddellijk één van de monsters sequensen: het genoom blijkt 80 procent gelijk aan SARS. Op 2 januari (2020) wordt dit in kaart gebrachte complete genoom van het virus gerapporteerd in de nieuwsbrief van dit instituut. Dit instituut was daarmee de eerste. Deze pagina is inmiddels gecensureerd.

3 januari ontvangt een ander team, dat van de viroloog Zhang Yongzhen in Shanghai, longslijmmonsters toe van zeven ernstig zieke patiënten in Wuhan. Opnieuw speelt longarts Su Zhao van het Central Hospital van Wuhan hier een rol. Mogelijk raakt begin januari zijn geduld op over de diagnose van zijn patiënten. Hij haalt een aantal bewaard gebleven monsters van patiënten uit de vriezer en stuurt ze verpakt in een piepschuimdoos met droogijs per hogesnelheidstrein naar het laboratorium van Zhang Yongzhen in Shanghai.                                                                                                                                                                                                Veertig uur later heeft Zhang uit één monster het complete genoom van het virus in handen. Het is het monster van een 41-jarige vishandelaar Chen Qinbo van de Huanan-markt in Wuhan. Direct na zijn ontdekking waarschuwt Zhang de gezondheidsautoriteiten in Beijing en Wuhan. Maar het blijft stil.                                                                                                                                                                    Nog even over marktkoopman Chen Qinbo: Hij herstelt en verlaat op 11 januari het ziekenhuis. Hij doneert bloedplasma om met zijn antistoffen andere patiënten te helpen.

Eveneens op 3 januari vaardigt de National Health Commission in Beijing in een vertrouwelijke notitie een dringend bevel uit aan alle laboratoria in het land. Alle monsters genomen van patiënten moeten vernietigd worden of in bewaring worden gegeven bij de enige plek waar het virusmateriaal bewaard mag worden: het National Pathogen Resource Center in Beijing.

Deze uitvaardiging wordt bevestigd door “CDC weekly” (Data Tracker Weekly Review, including information on U.S. cases, variants, testing, vaccinations, hospitalizations, and deaths).

De verzending van de monsters uit Wuhan naar het laboratorium van Zhang Yongzhen in Shanghai zijn waarschijnlijk net aan de censuur van Beijing ontsnapt. In heel China weten slechts enkele insiders wat er zich afspeelt in Wuhan. En de rest van de wereld kan er alleen maar naar gissen.                                                                                                                                                                                  Op 31 december (2019) bereiken de eerste berichten over een virusuitbraak de westerse wereld. Dit komt door de publicatie van een uit het Chinees vertaald nieuwsbericht op de “infectieziektenmonitor Promedmail”.  Na een week ongeveer wordt de uitbraak van longontstekingen in Wuhan vergeleken met de dodelijke ziekten MERS en SARS die ook door coronavirussen veroorzaakt worden.  Daarna blijven in de media de geruchten over een nieuwe infectieziekte die rondwaart in Wuhan aanzwellen. Bij de Wereldgezondheidsorganisatie voelen ze zich in hun hemd staan, nu ze via de pers moeten vernemen hoe het zit.

Echter dan wordt de rode lijn van de reconstructie van wat zich in China chronologisch heeft afgespeeld verder doorgetrokken: Het zijn twee dappere virologen die de grens naar buiten China passeren en daarmee ook de bevelen van Beijing passeren. Deze virologen zijn de genoemde Chinese viroloog Zhang Yongzhen van de Universiteit van Shanghai en de Brits Australische viroloog Eddie Holmes van de Universiteit van Sydney. Zij werken al jaren samen. Aan hen is het te danken dat de pandemie van het coronavirus SARS-CoV-2 wereldwijd niet nog veel meer slachtoffers heeft gemaakt.                                                                                    Tegen de wil van de Chinese overheid in, besluiten Zhang en Holmes dat de wereld onmiddellijk moet weten welk nieuw virus in Wuhan is uitgebroken. Holmes in een aflevering van “PodcastOne Australia”: “De autoriteiten in China hadden iedereen verboden te publiceren over de uitbraak. Ik denk dat ze dachten dat ze het onder controle konden houden en dat ze geen paniek wilden                zaaien”. Zhang deponeert op 5 januari de genetische code van het virus in GenBank. Dat is een openbare databank van de Amerikaanse National Institutes of Health, waarin genetische informatie van allerlei levende organismen wordt verzameld. De code van het nieuwe virus wordt ingediend als “Wuhan seafood market pneumonia virus isolate Wuhan-Hu-1”. Het gebruikelijke proces van review bij GenBank zorgt echter voor vertraging, waardoor de informatie nog niet meteen voor anderen beschikbaar is.

9 januari bevestigt de Chinese dienst voor infectieziekten CDC dat een nieuw coronavirus (2019-nCoV) de veroorzaker is van de longziekte. Daar blijft het bij. Holmes zegt daarover in zijn email naar de NRC: “Ik ben ervan overtuigd dat China die informatie ooit wel een keer had vrijgegeven, maar niet zo snel als ze nu hebben gedaan”.

Zhang is 11 januari op de luchthaven Shanghai Hongqiao, net aan boord van een vliegtuig gestapt op weg naar Beijing, wanneer Holmes hem belt. Holmes stelt voor om de code integraal op de website virological.org te posten: “Dat is de snelste en eenvoudigste manier. Als het volgens de officiële weg moet, gaat het veel te lang duren”. Zhang antwoordt: “Laat me daar even over nadenken”. Maar terwijl zijn vliegtuig naar de startbaan taxiet, nog voor hij opstijgt, geeft hij zijn fiat. 11 januari 2020, om twee uur in de ochtend Nederlandse tijd, post Holmes de genetische code van 29.903 letters van het virus op de openbare website van virological.org.                                                                                                                                                                                                              Het simpele digitale bericht dat Holmes namens Zhang online zet, brengt meteen overal ter wereld de raderen in beweging en laboratoria aan de slag.

Het werkt als een breekijzer:  Waar China de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) tot dan toe slechts mondjesmaat informatie heeft verstrekt over de uitbraak, voelt het land zich opeens moreel verplicht om ook snel andere informatie te delen. Binnen een dag komen er vijf virussequenties bij, die worden gedeponeerd bij de internationale databank Gisaid. 

Met de virtuele blauwdruk van het virus kan ook een team met Marion Koopmans van het Erasmus MC in Rotterdam en Christian Drosten van het Charité in Berlijn een test ontwerpen, waarmee het nieuwe virus betrouwbaar is te detecteren. Deze test wordt de standaard van de WHO.                                                                                                                                                                                              Ook vaccinmakers gaan meteen aan het werk. Een tijdlijn op de website van het Amerikaanse bedrijf Moderne meldt dat het op basis van de code al op 13 januari 2020 een kandidaat vaccin zal hebben. 

In Wuhan liggen op dat moment tientallen mensen in het ziekenhuis met een ernstige longziekte waardoor zij in ademnood komen. Velen van hen zijn als verkoper of als bezoeker op de Huanan Seafood Market in het centrum van de stad geweest. De lokale gezondheidsautoriteiten vermoeden dat de uitbraak daar is ontstaan en hebben de overdekte markt op 1 januari uit voorzorg gesloten. Sindsdien zijn er geen nieuwe patiënten meer gemeld.

(Tessa: Dat sinds rond half januari geen nieuwe patiënten meer gemeld zijn in Wuhan is niet te rijmen met het artikel hierna, waar inwoners van Wuhan zijn gevolgd gedurende het jaar 2020).

Holmes en Zhang hadden nog meer tijd kunnen winnen door hun resultaat meteen op 5 januari openbaar te maken. Maar Holmes betwijfelt of dat een pandemie had kunnen voorkomen: Dat het virus in een dodelijke opmars over de hele aardbol kon trekken, heeft immers ook te maken met te lang wachten met ingrijpen, materiaaltekorten en zelfs aperte onverschilligheid van diverse overheden. Onderschatting van het verspreidingsvermogen van het virus deed de rest. En bovendien: bij de uitbraak van SARS in 2002 en 2003 lukte het door patiënten in quarantaine te plaatsen om de infectieketen te stoppen. Maar het nieuwe coronavirus kan mensen ook besmetten zonder dat zij duidelijke symptomen krijgen, en dat maakt het een stuk moeilijker om het in te dammen.

Vervolg Krantenkoppen op Vrijdag 18 december 2020

Terug naar Wuhan: op Corona volgde de onderdrukking (interviews)                                                                                                              Nederlandse journalisten hebben dit jaar in China burgerjournalisten en gewone stedelingen gevolgd. Hun relaas is alarmerend:  om Covid, maar misschien nog meer om de rol van de staat.                                                                                                                        Vrijwel volledige weergave 

'Wat heeft het voor zin om nog te praten over wat er begin dit jaar in Wuhan gebeurde Zand erover', zegt de overheid: 'we kijken liever naar de toekomst'. Vrijwel alle inwoners van Wuhan zeggen het de overheid na.

Maar er zijn uitzonderingen: Die willen de overheid ter verantwoording roepen over wat er misging in Wuhan. Ze zijn het de slachtoffers verschuldigd. Tot die tijd willen zij het verleden niet begraven.

Een chronologische terugblik:                                                                                                                                                                                    16 januari 2020:                                                                                                                                                                                                            Yang Min, een 50-jarige moeder gaat met haar dochter van 24 naar een plaatselijk ziekenhuis. Haar dochter heeft borstkanker in een vroeg stadium. Daaraan is ze al geopereerd. Nu moet ze terugkomen voor haar eerste chemo. Andere kinderen heeft                  Yang Min niet.

Drie dagen later krijgt haar dochter koorts. Corona, blijkt uit de test. Ze heeft het opgelopen in het ziekenhuis, waar al veel besmettingen waren. Maar het officiële standpunt is dan nog dat de ziekte niet van mens op mens kan worden overgedragen. Pas op 20 januari geeft China toe dat dat niet klopt.                                                                                                                                                      Yang neemt haar intrek in het ziekenhuis en slaapt op de grond naast het bed van haar dochter. Ze krijgt een haarnetje, een schort en een masker. Ze mag eigenlijk niet in het ziekenhuis zijn: de beveiligers willen haar wegsturen, maar de zusters vinden het goed dat ze blijft. Er zijn maar twee zusters voor zestig patiënten, dus ze zijn blij met extra hulp.

25 januari

Wuhan is twee dagen eerder plotseling op slot gegaan. De elf miljoen inwoners worden door het nieuws overvallen: iedereen is nu bang voor de nieuwe, zeer besmettelijke ziekte die door de stad raast.                                                                                                            De 65-jarige inwoonster en schrijfster Fang Fang, lid van de plaatselijke schrijversbond, begint een dagboek.

Het verschijnt in afleveringen op het Chinese sociale medium Weibo. Ze is wel bang voor censuur: berichtgeving over Wuhan ligt al meteen bijzonder gevoelig. De overheid wil grip op de berichten, en die alleen via staatsmedia naar buiten brengen. Maar die staatsmedia vertrouwt niemand echt. Het dagboek van Fang Fang wordt al snel dé bron van informatie voor iedereen die meer wil weten. Op het hoogtepunt van haar populariteit heeft haar account 3,8 miljoen volgers.

1 februari

Xin Ye is dertig, stevig gebouwd, zwaar getatoeëerd en gespierd. Hij is aan het woord:

"De inwoners van Wuhan spuwen hun gal over alles wat er misgaat in de eerste dagen na de lockdown. Vloeken en tieren kunnen ze trouwens als de beste. Ze nemen geen blad voor de mond".                                                                                                                  Wuhan is een rauwe arbeidersstad. Het klimaat is kil en regenachtig. De mensen dragen hier eerder kaplaarzen en overalls dan maatpakken.                                                                                                                                                                                                                  Xin begrijpt de woede van de burgers wel: "mondkapjes zijn er veel te weinig, de voorlichting is gebrekkig en de voedseldistributie ook. Je kunt wel bestellen op internet, maar ze komen alleen bezorgen als je in één keer een heel grote bestelling plaatst. Veel oude mensen weten sowieso niet hoe dat bestellen moet".                                                                                                                                Xin heeft aangeboden om mee te bouwen aan een nieuw noodhospitaal. Hij is afgewezen: hij is geen professioneel bouwvakker.    Hij besluit dan maar met zijn scooter voedsel en medicijnen rond te gaan brengen naar mensen die niet naar de winkels kunnen of durven; onbetaald en op eigen houtje. De Chinese overheid is niet happig op vrijwilligers. Daar heb je geen controle over: “Maar er was een tekort aan alles”, zegt Xin. “Ze moesten het wel toestaan. Anders hadden de mensen de overheid al te harteloos gevonden”. Bang om ziek te worden is hij niet: “Ik werkte als personal trainer in een sportschool. Ik ben jong, sterk en gezond”.

3 februari

Zhang Zhan, een voormalig juriste van 37, is uit Shanghai naar Wuhan gekomen als burgerjournaliste. Ze gaat kijken bij ziekenhuizen en crematoria. Bij de crematoria zag ze dat om twaalf uur ’s nachts de ovens nog volop brandden.                                  Ze stuurt haar berichten de wereld in via het Chinese sociale medium WeChat, en dankzij een VPN-verbinding (Virtueel Privé Netwerk) naar het in China geblokkeerde YouTube en Twitter. Ze geeft ook interviews aan buitenlandse media.                                    Zhang Zhan is een zeer vasthoudende vrouw. Ze heeft een verleden van verzet. Eind 2019 is ze opgepakt omdat ze openlijk haar steun betuigde aan de demonstranten in Hongkong. Ze ging in haar eentje de straat op met een bord om haar nek. Ze werd opgepakt, maar na twee maanden weer vrijgelaten. In de Chinese context is dat een milde behandeling.                                                Ze is openlijk gelovig. Als christen gelooft ze in een hogere autoriteit dan die van China. Dat is bedreigend voor de Communistische Partij van China.

6 februari

De dochter van Yang Min, die half januari een besmetting in het ziekenhuis opliep, sterft. Yang krijgt dat niet te horen. Ze is zelf besmet geraakt, en ligt sinds 29 januari op de intensive care van een ander ziekenhuis. Ze werd met hoge koorts naast het bed van haar dochter gevonden. Eind februari hoort ze van haar man dat haar dochter dood en gecremeerd is: “Hij wilde het eigenlijk nog niet zeggen, maar hij kon zich niet meer inhouden”. Zijn broer was ook overleden. “Hij was ten einde raad en wilde zelfmoord plegen”.

Xin Ye, de stevige dertiger, bezorgt begin februari vooral verse groente, daarna rijst en meel. Dan raakt het vlees op. ”Alles was ook heel duur”, zegt hij. Op zijn tochten ziet hij dat mensen zich misdragen. De mensen hamsteren. "De mentaliteit is: Ook al heb ik maar één Chinese kool nodig, als je er vijf kan bemachtigen, dan koop je die. Als iemand zijn volgeladen fiets even tegen een muur zet, gaat het mis. Anderen duiken erop. Binnen een mum van tijd zijn alle boodschappentassen leeg”.                                                      Hij gaat elke dag om negen uur op pad. Om twee uur gaan de winkels dicht. Dan levert hij zijn inkopen af, tot zes of zeven uur. Hij doet zijn werk op de scooter totdat de accu leeg is. Als hij dan nog bestellingen over heeft, levert hij die af op een huurfiets.

Chen Qiushi, een burgerjournalist en advocaat die net als de eerdergenoemde Zhang Zhan probeert vast te leggen wat er in Wuhan gebeurt, verdwijnt die dag van de radar. Zhang Zhan blijft aan het werk. Burgerjournalist Fang Bin wordt wel gepakt. 

Dan gaat er een schok door Wuhan. Oogarts Li Wenliang sterft deze nacht van 6 februari aan de gevolgen van corona. Hij waarschuwde eind december al dat er een gevaarlijke “longziekte” rondwaart in de ziekenhuizen van Wuhan. Hij kreeg een spreekverbod.

In haar dagboekaantekening van 6 februari op 7 februari, reageert de hiervoor genoemde schrijfster Fang Fang op de dood van Li: ”Op het moment huilt iedereen in deze stad om hem. Ik ben er kapot van”. Een uitspraak van Li van kort voor zijn dood wordt telkenmale geciteerd: "Voor een gezonde maatschappij heb je meer dan één stemgeluid nodig”.                                                              De dood van Li lijkt een kantelpunt. Op internet zwelt de kritiek aan. Die wordt aanvankelijk nauwelijks gecensureerd: de verontwaardiging is zo groot dat censureren domweg onbegonnen werk is.                                                                                                    Buitenlandse media speculeren: is dit het moment waarop Xi Jinping ten val komt? Xi blijft weg uit Wuhan, hij is ook verder nauwelijks zichtbaar. Voor het oog van de buitenwereld mag premier Li Keqiang de crisis voorlopig managen.

15 maart

De schrijfster Fang Fang pleit in haar blog steeds weer voor het ter verantwoording roepen van mensen die de ernst van de ziekte ontkennen. En het ter verantwoording roepen van ambtenaren en ziekenhuisdirecteuren die verkeerde beslissingen hebben genomen of hun verantwoordelijkheid hebben ontweken. Dat heeft tot onnodig veel doden geleid. "Wat kunnen wij, die nog wel leven (…) ander doen dan vechten voor gerechtigheid voor de mensen die onrecht is aangedaan? We moeten (het stadsbestuur) ter verantwoording roepen!”.  Ze is kwaad over wat er misgaat maar ze spreekt ook met warmte over de stad. Ze bewondert de schoonmakers die de boel maar blijven ontsmetten.                                                                                                                                            Ze lacht om alles wat haar op internet naar het hoofd wordt geslingerd: het is te absurd voor woorden en vaak onder de gordel. ‘Ze hebben ook stenen naar ons huis gegooid”, zegt ze tijdens een etentje in Wuhan. Op internet wordt haar verweten dat ze niet van China houdt en zomaar de vuile was buiten hangt.

Xin Ye, de stevige dertiger, richt zich inmiddels ook op huisdieren. Veel inwoners van Wuhan waren vóór de algehele lockdown toevallig buiten de stad en kunnen er niet meer in. Maar hun huisdieren zitten nog thuis gevangen. Xin ontfermt zich over die dieren. Hij krijgt de toegangscodes van de eigenaren tot hun huizen, of hij laat op hun verzoek een nieuw slot in de deur zetten.        Hij heeft veel lijkwagens in de wijken gezien. “Het officiële dodencijfer voor Wuhan is 3.869. Maar vrijwel niemand gelooft dat. Ik ook niet”.

8 april

De lockdown van Wuhan is eindelijk voorbij. De stad en het land juichen. Er is een spectaculaire lichtshow en de bewoners zijn door het dolle heen. Yang Min (moeder van de overleden dochter hiervoor) stapt meteen naar het buurtcomité. Ze wil een rechtszaak tegen de staat beginnen: "Als ze in het begin niet hadden gelogen over het virus, dan had mijn dochter nu nog geleefd”, zegt ze. „Daarvoor moeten ze nog steeds verantwoording afleggen.”                                                                                                                Het buurtcomité probeert haar van een rechtszaak af te houden, maar ze zet door. Pas vijf maanden later, op 29 september, krijgt ze bericht: De rechtbank wil haar zaak niet behandelen. Het is in strijd met artikel 49, krijgt Yang te horen. "Niemand wilde me uitleggen wat er in artikel 49 staat, of waar ik dat kan vinden. ‘Zoek dat zelf maar uit op internet’, zeiden ze”.

Xin Ye legt zijn werk als vrijwillige bezorger op 18 april neer. Een bedankje van de overheid heeft hij nooit gekregen. Dat vindt hij niet erg. "Ik werk liever in mijn eentje, dan ben ik mijn eigen baas. Zodra je meedoet met initiatieven van de overheid, wordt alles meteen heel ingewikkeld”. Hij gaat aan het werk in een tatoeagesalon in het oude centrum van Wuhan. Voor de deur staat zijn roze scooter nog. 

Fang Fang heeft haar dagboek op 24 maart afgesloten. Ze vindt dat haar taak erop zit.

15 mei 2020

De eerder genoemde burgerjournaliste Zhang Zhan, die daarvoor als juriste in Shanghai werkte wordt op 14 mei vermist, op 15 mei blijkt ze vast te zitten in Shanghai op verdenking van “ruzie zoeken en moeilijkheden uitlokken”.

De Engelse vertaling van het dagboek van Fang Fang verschijnt in de VS. 'Zie je wel', zeggen haar critici: 'ze is een instrument in handen van het buitenland om de reputatie van ons land te ondergraven'.

Intussen wordt in de officiële Chinese berichtgeving steeds explicieter beweerd, dat het land, omdat China een superieur bestuurssysteem heeft, de crisis veel effectiever heeft aangepakt dan welk land ook. Dit is steeds makkelijker te verkopen naarmate Covid-19 in andere landen steeds meer slachtoffers maakt en in China steeds minder.

23 november 2020

De overdekte Huanan-markt waarmee veel van de eerste gevallen van Covid-19 in verband worden gebracht, is nu bijna elf maanden gesloten. Niemand in de stad praat nog graag over wat er begin dit jaar is gebeurd. Een voorbeeld: Een jonge vrouw vertelde ons begin dit jaar, dat ze besmet was, geraakt en ook zwanger was. Ze uitte op sociale media felle kritiek over de gebrekkige zorg. Maar achteraf heeft ze alle begrip voor de moeilijke omstandigheden in het begin. “En”, zegt ze nu door de telefoon: “we willen er liever niet meer aan herinnerd worden”. Haar persoonlijk ontmoeten lukt niet. "Het buurtcomité staat het niet toe”, zegt ze, "we mogen best met buitenlandse media praten, maar ze zijn bang dat juist een buitenlander het coronavirus terugbrengt. Dus vandaar”.

25 november

Yang Min, de vrouw die haar dochter aan Covid verloor en waarmee we deze gesprekken begonnen, ontmoeten we op een bijeenkomst van lotgenoten die ook familie hebben verloren: “Ik kan de mensen die alles nu willen vergeten gewoon niet begrijpen. Ik leef niet meer in dezelfde wereld als zij. Ik wil gerechtigheid voor mijn dochter. Ik wil dat ze toegeven dat ze is gestorven door hun nalatigheid. Het is het enige waarvoor ik nog leef. Als ik eraan onderdoor ga, dan moet dat maar”.

Krantenkop op Zaterdag 19 december 2020

                                                                                                                                                                                                                                        Het onzekere bestaan van beleggers

                                                                                                                                                                                                                              Krantenkoppen op Dinsdag 22 december 2020

Forse deuk in de Nederlandse economie.                                                                                                                                                                       Vergeleken met andere landen viel de economische schade nog mee. Maar het virus is, op de valreep van 2021, nog niet                   bedwongen.

KPN topman ziet voor zijn organisatie ook voordelen van de lockdown (interview)                                                                                                "2020 zette de telecomsector in het spotlicht. Providers en netwerken bewezen zich tijdens de pandemie als de digitale                       ruggengraat van het land. Zonder netwerken als die van KPN zou het onmogelijk zijn geweest vanuit thuiskantoren te blijven             doorwerken. Ik ontdekte vloggen. Videootjes naar ook het thuiswerkend personeel. Dichter bij die 10.000 mensen dan ooit               tevoren.                                                                                                                                                                                                                           Voor 2020 werkte al 30 procent van onze mensen regelmatig thuis. Ik denk dat de ideale mix op 50 of 60 procent                                 thuiswerken ligt. Mensen hebben de voordelen ervaren. Minder reistijd, meer tijd om te koken, te sporten, om met je gezin                 door te brengen.                                                                                                                                                                                                          Je leert de flexibiliteit van jezelf en de organisatie kennen . Minder verplichte zakelijke diners, bijvoorbeeld. Het was ook wel               heel erg jaren negentig, en ongezond, om de hele avond te moeten eten om iets te bespreken.                                                                   Vliegen over de wereld langs onze aandeelhouders hebben we nu met videogesprekken moeten doen. Maar het blijft wel                   belangrijk om een keer per jaar langs te gaan bij je grootste aandeelhouders.                                                                                                 Een groot bedrijf dat al lang bestaat heeft met ingesleten werkmethodes te maken. Bijvoorbeeld ging ik voor een sessie met             medewerkers vaak het land in. Dan komen de collega’s in een zaal zitten luisteren. Dat is ‘old school’. Met videocalls zijn                   plannen eigenlijk gerichter en sneller uit te voeren, omdat er meer focus is.

         Ik heb nog twee zoons op de middelbare school, die thuis wonen. Met die pubers heb ik nog het meest te doen. Jij en ik                     lezen een boek, we hebben een goed gesprek. Het is even taai maar we zingen het wel uit. Maar de kids zitten in een fase                 van hun leven die nooit meer terugkomt. Juist als je aan het puberen bent, dan moet je buiten zijn met vrienden en genieten             van muziek. Ik heb het echt te doen met die generatie”.

Krantenkoppen op Woensdag 23 december 2020

Historicus Geert Mak: De onttakeling van de Verenigde Staten is ingrijpender voor Europa dan Corona (interview)                              Vrijwel volledige weergave.

Mak: “Toen het virus in Europa opdook, zagen we dat vooral als een Italiaans probleem. Het leek echt alsof men dacht dat het virus bij de grens zou stoppen. Maar net zo snel als het kwam, zou het virus straks ook weer vergeten kunnen zijn.                            Als het gaat om langdurige gevolgen voor Europa zou deze pandemie, in historisch opzicht, wel eens in het niet kunnen vallen bij de onttakeling van de Amerikaanse macht, die door corona alleen maar versneld wordt. Plus natuurlijk het snel escalerende klimaatvraagstuk”.

Mak studeerde geschiedenis en sociologie in Amsterdam. Hij schreef o.a. drie boeken over Europa. “In Europa”, 2 delen (2004), “Grote verwachtingen” (2019) en “Epiloog”. "In Europa" is de neerslag van een reis die Geert Mak maakte door Europa in het laatste jaar van de twintigste eeuw. Met het boek "Grote Verwachtingen" neemt hij de lezer mee op een tocht door de recente Europese geschiedenis. De inkt van dit laatste boek was nog niet droog, of de coronacrisis brak uit. Mak schreef dit voorjaar "Epiloog" als een vervolg op Grote Verwachtingen. Maar ook Epiloog werd snel door de feiten ingehaald. Er brak een tweede Coronagolf uit en Trump verloor de Amerikaanse presidentsverkiezingen. Biden won.

Interviewer: U schrijft in de Epiloog: “Het lijkt over en uit met de koortsdroom van de globalisering”. We zijn nu zeven maanden verder. De crisis lijkt niet diep genoeg om onze economie blijvend te veranderen.                                                                                    Mak: “Ik denk dat ik dat met u eens ben. Misschien ook omdat er uitzicht op een vaccin is. Ik sluit niet uit dat het corona net zo vergaat als de Spaanse griep honderd jaar geleden. Die was erger, maar ebde toch snel weg uit de geschiedenis”.

Interviewer: U voorspelt ook dat deze pandemie het einde betekent van de Amerikaanse hegemonie.                                                    Mak: “Ja, maar het wegzakken van het Amerikaanse imperium is al langer bezig. De pandemie versnelt dat proces. Het is niet veroorzaakt door corona. Het gaat in de geschiedenis altijd op deze manier: imperia gaan niet ten onder doordat barbaren de grenzen bestormen, maar doordat elites onderling slaags raken en een land verzwakt raakt”.

Interviewer: De Amerikaanse schrijver George Packer noemt de Verenigde Staten in de coronacrisis een 'failed state'. Washington is niet bij machte zijn burgers te beschermen. Vindt u dat ook?                                                                                                                          Mak: “Zo is het gewoon. Het is daar totaal misgegaan. Een dramatische toestand. In een noodsituatie moet je mensen verenigen, net als in oorlogstijd. Deze president is daartoe niet in staat. Hij is in extreme mate alleen met zichzelf bezig”. 

Interviewer: Kun je zeggen dat met Trump ook het populisme gezakt is voor zijn stresstest?                                                                    Mak neemt een slok koffie en denkt even na. ”Dat kun je zo niet zeggen. Trump heeft zijn vaste aanhang behouden. Hij haalde 71 miljoen stemmen. De Republikeinen hebben meer zetels in het Huis van Afgevaardigden dan voor de verkiezingen en  hun meerderheid in de Senaat zijn ze nog niet kwijt.                                                                                                                                                      Nog veel ernstiger is dat de overgrote meerderheid van de Republikeinse senatoren en congresleden Trump door dik en dun blijven steunen en hem naroepen dat de verkiezingen vervalst zijn. Dat is zeldzaam zorgelijk”.

Interviewer: Kan Joe Biden voorkomen dat de VS verder afglijden?                                                                                                                  Mak: “De verkiezing van Biden is een ontzettend geluk, want dat zet dat proces voorlopig stop. Een tweede termijn van Trump zou rampzalig zijn geweest voor de internationale verhoudingen. Maar Biden zal grote moeite krijgen de boel weer op de rails te krijgen. Ik voorzie zware jaren voor Amerika. Het land heeft de wereld laten zien dat een gestoorde figuur als Trump er de leiding kan nemen. De huidige gebeurtenissen trekken het land uiteen. Trump tastte na de verkiezingen de essentie van de democratie aan: de vreedzame machtsoverdracht. Wat hij doet is een poging om een soort staatsgreep te plegen, met als doel verlies bij verkiezingen om te zetten in winst. Belarus in het groot. Trump en zijn entourage zijn gelukkig zo incompetent dat ze het hebben verpest. Maar de dolkstootlegende die Trump nu creëert zal voortwoekeren. Dat zal het machtigste land ter wereld nog verder verzwakken”.

Interviewer: Wat betekent dit voor Europa?                                                                                                                                                              “Dat Europa zich als een gek zich moet voorbereiden op een eigen rol in de wereld. Als  we dat niet doen, zijn we, zoals de Vlamingen zeggen, een vogeltje voor de kat. wij  moeten als de sodemieter onze defensie beter op poten gaan zetten. Dit kan zo niet langer. Wij zijn volstrekt afhankelijk van de VS. Ik was in het noorden van Noorwegen, in Kirkenes, aan de Russische grens. Daar staan 120 militairen tegenover twee of drie complete Russische divisies. Europa is de kampioen van de soft power. Er is meer hard power nodig. En snel ook. De voormalige Poolse minister van buitenlandse zaken Radosław Sikorski zei jaren geleden    al dat de Duitsers de leidende rol op zich moeten nemen, als sterkste jongetje van de klas. In die tijd was de huidige Duitse president, Frank-Walter Steinmeier, minister van buitenlandse zaken. Ik vroeg hem toen wat Duitsland daarvan weerhoudt. "Nou," zei Steinmeier, "je zou ze moeten horen als we dat werkelijk gedaan hadden". Toch denk ik dat Duitsland dat moet doen. Het is jammer dat Angela Merkel volgend jaar stopt. Ze heeft veel krediet.

Interviewer: Bij de gedachte alleen al aan een door Duitsers geleid Europa gaan de nekharen in veel hoofdsteden overeind staan. Eenheid is in de EU momenteel ver te zoeken.                                                                                                                                                        Mak, fel: "Wij, de EU, zijn, misschien met Canada, het enige democratische lichtpunt op deze planeet. Ook Nederland lijkt langzaam door te krijgen dat de EU om meer draait dan om centen en handel. Polen en Hongarije willen daar duidelijk niet aan meedoen. Dan moet het met die landen maar afgelopen zijn. Het gaat niet alleen om geld. Het gaat ook om vrede, om het beschermen van de rechtsstaat en om democratische waarden". 

Interviewer: In de Epiloog bent u spijkerhard over minister van Financiën Wopke Hoekstra, die zuidelijke landen in het begin van de coronacrisis verweet dat ze niet zuinig genoeg waren geweest.                                                                                                                      Mak: "Dat is zó typisch Nederlands. Echt een klein land dat niet in staat is, op een moment in de geschiedenis dat het écht nodig is, groot te denken. Een flink deel van de Tweede Kamer doet daaraan mee. Er wordt altijd gewezen op geldstromen van Noord naar Zuid, maar de voordelen worden nooit genoemd. Dat is misleidend. Hoekstra heeft gas teruggenomen. Er zijn dit jaar belangrijke stappen vooruit gezet. De EU gaat toch zelf geld lenen. Dat was een paar jaar geleden ondenkbaar. Ook daar zie je hoe corona processen versnelt. We moeten maar eens af van 'ons Calimero-complex'. 'Dat is de grote kwaal van Nederland. Wij zien onszelf als een klein land. Wat wij niet zien, is dat we in de stuurhut staan van een heel machtige, grote tanker. En dat we in die stuurhut wel degelijk flink wat invloed hebben. Wij moeten durven denken en handelen als een  wereldmacht.

Tot zo ver Geert Mak.

Tessa: De inzichten die Geert Mak in dit interview geeft, hebben voor mij op deze website, de rol van ‘de’ visie, over het belang van democratische sturing, het belang van Europa en de plek die Nederland bij Europa inneemt c.q  zou moeten innemen.                        Bijvoorbeeld, zijn uitspraak dat ‘een klein land op belangrijke momenten in de geschiedenis groot moet kunnen zijn’ is ook  helemaal in de visie, in de geest van hoe op deze website, inclusief het boek Goed Oud Worden, wordt gedacht  over ‘moreel denken en handelen’. Het herkennen van de momenten in de geschiedenis van gemeenschappen, van sociale relaties, van het eigen leven, waar belangrijke keuzes gemaakt moeten worden. Keuzes, waarin ook verder gedacht moet worden, dan het eigen ik, partij, land; overstijgende keuzes. Je moet daarin 'groot' kunnen zijn. 'goed' kunnen zijn, omdat 'golden rules' door goed handelen tot gelding moeten blijven gebracht.                                                                                                                                                                        De organisatie van democratische sturing van gemeenschappen en de rechten van burgers die daaruit voortkomen zijn,  hebben immers ook stand gehouden door verder te kijken dan de eigen neus lang is.

Vervolg Krantenkoppen op Woensdag 23 december 2020

Covid 19 waart over de hele wereld. Een terugblik op 2020, het eerste coronajaar.                                                                                    Ingekorte weergave

Tessa: Met dit artikel grijp ik de kans om bij wijze van uitzondering mij even niets aan te trekken van een beperking die ik mij voor deze website heb op moeten leggen: niet buiten Nederland te treden dan alleen voor Europa in de zin van 'Brussel' en voor China. Dit artikel maakt het mogelijk, ook doordat het óók gaat over 'Nederland, Europa en China, de bevindingen tot dusver in een heel brede context te zetten (Einde opmerking).

Toen het virus kwam blonk de wereld eerst uit in ontkennen. Toen volgde de stress-test.                                                                            Het was de vierde week van januari 2020. In Davos scheen de zon en smolt de sneeuw. Op het World Economic Forum, dat daar gaande was, sprak de mondiale elite uit politiek en bedrijfsleven dicht op elkaar gepakt, over de opwarming van de aarde, dé uitdaging voor het nieuwe jaar. Discussies, onderonsjes, dinertjes. Veel gasten, uit China ook.

Tegen het einde van de week werd in een klein zaaltje een persconferentie ingelast over een ziekte-uitbraak in Wuhan. Ik (schrijver van dit artikel) sloeg die bijeenkomst over: weinig doden, ver weg.                                                                                                                    Een jaar later zijn ruim 77 miljoen mensen besmet met wat in Davos nog het Wuhan-virus werd genoemd. 1,7 miljoen mensen zijn aan de gevolgen ervan overleden. "De opwarming van de aarde" bleek achteraf toch niet dé uitdaging van het jaar.

Waarschuwingen waren er genoeg geweest. Met enige regelmaat waren in de afgelopen decennia nieuwe virussen opgedoken en vroeg of laat, zo stelden experts, zou een virus tot een grote ziekte-uitbraak kunnen leiden.

In oktober 2019 vond in een hotel in New York “Event 201” plaats, een pandemie-simulatie. Conclusies: de publieke sector is niet opgewassen tegen zo’n noodsituatie. En hoe dan ook zou tijdens een pandemie voorkomen moeten worden in paniek grenzen te sluiten.                                                                                                                                                                                                                          In maart 2020 gingen overal grenzen dicht. Het was alsof de muziek was gestopt tijdens een stoelendans.

In december 2019 waren in Wuhan de eerste patiënten opgenomen in het plaatselijke ziekenhuis. Op de laatste dag van 2019 hadden de autoriteiten in de miljoenenstad bekendgemaakt dat tientallen patiënten met virale longontsteking in het ziekenhuis lagen en dat ze niet wisten waarom die mensen ziek waren. Een 33-jarige oogarts uit een van de ziekenhuizen in Wuhan, Li Wenliang, waarschuwde op sociale media een groepje bevriende artsen dat zij zich tegen een virus moesten beschermen.

Op de drempel van het nieuwe jaar had zich in stilte ongekend onheil genesteld. Het virus zou vanuit China op pad gaan, elk continent aandoen en het dagelijks leven ontwrichten.                                                                                                                                        Ook de hoogtechnologische wereld van de 21ste eeuw met zijn voortgeschreden medische wetenschap werd door het coronavirus naar de rand van zijn kunnen geduwd. Voor miljoenen mensen zou 2020 een jaar van rouw worden. Voor velen werd het een jaar om snel te vergeten – behalve als je aandelen had in Zoom Video Communications Inc.

Op 6 februari overleed oogarts Li aan het virus. Na zijn waarschuwing eind december was hij op het matje geroepen en had hij een spreekverbod gekregen. Zijn dood maakte op het Chinese internet een storm van kritiek los. "The Lancet" zou hem eren als een van de eersten die de uitbraak van een nieuw virus had onderkend.                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                        In de rest van de wereld was het jaar begonnen als alle andere. Terwijl de alarmsignalen uit China elkaar in hoog tempo opvolgden, ging de wereld in die eerste weken doodgemoedereerd zijn gang. Mensen blonken nog uit in ontkenning. West-Europeanen begonnen zich net te verheugen op de wintersport. In de bar Kitzloch in Ischgl was het après-ski-seizoen inmiddels op stoom. De Kitzloch zou berucht worden omdat de muziek er maar bleef spelen, ook nadat het onheil de Alpen allang had bereikt.                                                                                                                                                                                                                                                                Zelfs als rampspoed zichtbaar steeds dichterbij komt, kost het moeite de noodsituatie serieus te nemen. Ilja Leonard Pfeiffer begon de eerste aflevering van zijn pandemie-dagboek in NRC op 10 maart zo: “Ik moet toegeven dat ik het virus aanvankelijk had onderschat. Ik schudde mijn hoofd over de ophef en achtte mijzelf veilig achter mijn eigen premature conclusie dat het een griepje betrof”.                                                                                                                                                                                                                          De golf kwam steeds dichterbij. Op Azië volgden Iran en Pfeiffers Noord-Italië. Het dodental liep op. In Bergamo stierven mensen op brancards in de gangen van het ziekenhuis.                                                                                                                                                      Brabant en Limburg vierden intussen carnaval.                                                                                                                                                      Zelfs toen de pandemie er wás, toen nog was de neiging groot haar te ontkennen. Het zou een vast bestanddeel worden in de omgang met de ziekte-uitbraak: proberen te doen alsof ze er niet was.                                                                                                            Een lockdown? Dat zou in het hedonistische en individualistische vrije Westen niet eens kúnnen. Dat kon alleen in een dictatuur.

Maar in de loop van het jaar zouden mensen vooral uit gaan blinken op vele andere terreinen, dan ontkennen. Medeleven met slachtoffers en hun nabestaanden. Solidariteit met zorgpersoneel. Flexibel in het aannemen van nieuwe sociale gewoonten. Manisch in de ontwikkeling van nieuwe hobby’s (Bakken! Tuinieren!).

Op 11 maart verklaarde de WHO de nieuwe ziekte-uitbraak tot een pandemie.

Frank Snowden, gespecialiseerd in de geschiedenis van ziekten, tegen The New Yorker:  “Epidemieën houden de mens een spiegel voor en laten zien wie we werkelijk zijn. Epidemieën raken aan onze sterfelijkheid, de dood en onze levens. En ze raken aan de manier waarop we ons verhouden tot onze omgeving, de omgeving die we zelf creëren en de natuurlijke omgeving. Ze tonen de morele verhouding die wij als mensen tot elkaar hebben”.                                                                                                                                    Maar ook was er de verleiding van het hamsteren. Toiletpapier werd het nieuwe goud.                                                                                Nederland werd een anderhalvemeter-samenleving.                                                                                                                                          De vertrouwde handdruk, al zeker 2000 jaar gebruikelijk werd vervangen door de elleboogdruk, (de voetenzoen redde het niet).        Het mondkapje kwam. In twee soorten: klinisch-functioneel en als modeaccessoire.                                                                                    Slaapkamers werden werkkamers, zonder gêne leerden we tijdens Zoom andermans boekenkasten te ontleden. Als er niet werd gewerkt werden kelders en zolders uitgemest, stonden we in de rij bij de vuilstort om daarna achteraan te sluiten bij de bouwmarkt. Er was een run op fitnessapparatuur. Eindelijk tijd voor lezen of borduren. De wijnhandelaar meldde een fikse omzetstijging.                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                        Veel zorgen over toekomst, inkomen en baan, eenzaamheid, verveling. Topsporters zonder sport. Studenten zonder fysiek college en zonder feest. Kunstenaars zonder publiek. Scholieren zonder school. Over thuisonderwijs hoorde je ernstige dingen; van kinderen geen ondersteuning kunnen bieden. Wie klein woonde hadden het zwaar. 

Het virus verspreidde zich in drie maanden over de hele wereld. Begin maart had Europa al een hoger corona-sterftecijfer dan Azië. Naast Italië werden Spanje en het Verenigd Koninkrijk hard geraakt. Begin april verschoof het zwaartepunt naar de Verenigde Staten. De golf van sterfgevallen trok daar van het noordoosten naar het westen en zuiden. In Wuhan werd toen al het einde van lockdown gevierd met een lichtshow. In de zomermaanden lag de focus op Latijns-Amerika, met tragische hoofdrollen voor Brazilië en Mexico. Aan het einde van de zomer piekte India.                                                                                                                              Het virus raakte uiteindelijk de hele wereld. Maar Covid-19 sloeg niet overal even hard toe. Afrika bleef het lichtpuntje in de statistiek, met 1,7 miljoen besmettingen. De Covid-plaag kreeg, met uitzondering van Zuid-Afrika, weinig grip op dit continent, dankzij een jonge bevolking en recente ervaring met epidemieën. Toch wordt er mondjesmaat getest.

Covid-19 is met name voor Europa, Noord- en Zuid Amerika een drama. Even leek het de goede kant op te gaan. Maar net toen India en Latijns-Amerika een afname van het aantal sterfgevallen lieten zien, begon in het najaar eerst in Europa en later in de VS een tweede golf. En wat voor een.                                                                                                                                                                            Op het hoogtepunt van de eerste golf, op 17 april, stierven op één dag wereldwijd 8.527 mensen. In de tweede helft van december lag het mondiale daggemiddelde wel eens op 13.000 doden.

Het virus trof een wereld aan die wordt gekenmerkt door snelle ontwikkelingen en onderlinge afhankelijkheid. Het virus was dankzij modern transport over de hele wereld gereisd. Dankzij digitalisering gaat alles in hoog tempo over de aarde: goederen, diensten, cultuur, ideeën én … ziekten.  Iedereen is verbonden met iedereen. Maar niemand heeft de controle. De wereld is daarom per definitie kwetsbaar en instabiel.                                                                                                                                                                          Geconfronteerd met een mondiale bedreiging viel de wereld vrijwel automatisch uiteen in vertrouwde bouwstenen: de natiestaten.  In het bange uur keek de burger naar zijn staat. En die staat leverde een pandemie-beleid naar nationale snit.

China nam strenge en snelle maatregelen. ‘Strenge en snelle maatregelen’ werd ook het motto in de democratische landen van de Indo Pacific: Australië, Japan, Zuid-Korea en Nieuw Zeeland. De autoriteiten waren doortastend met testen, contactonderzoek en quarantainemaatregelen. De bevolking geloofde in het nut van sociale maatregelen en hield zich daar ook aan. Het hielp dat Aziatische landen nog levendige herinneringen hadden aan recente epidemieën. Ze kregen de eerste golf er sneller onder dan andere landen.                                                                                                                                                                                                              De ervaringen in Azië en Oceanië toonden aan dat niet één staatsvorm per se beter is in pandemiebestrijding dan de ander.            Autocratische regimes met een immens staatsapparaat en sociale controle presteerden goed. Maar hetzelfde gold voor een flexibele democratie als Zuid-Korea. Zuid-Korea was voorbereid en nam het probleem serieus.

Het Westen kwam wat dat betreft slechter voor de dag. Vaandeldrager VS viel door de mand. Trump moest in een verkiezingsjaar maatregelen nemen die schadelijk waren voor de economie. Hij moest afgaan op wat hij zo verafschuwde:  "feiten" en op "the deep state”. (Tessa: Deze laatste uitdrukking moet hier positief bedoeld zijn: deskundigen, wetenschappers, kortom, 'mensen die het weten kunnen, vaak ook aanwezig in het ambtenarenapparaat).                                                                                                                      Hij schoof, op een moment dat hem dat uitkwam, het probleem af op de staten met hun gouverneurs.

Maar het was niet Trump alleen: Ook de wereldvermaarde Centers for Disease Control (CDC) gingen de mist in met het testbeleid: coördinatie in federale staten is moeilijk en de Amerikaanse gezondheidszorg is duur en voor arme Amerikanen moeilijk toegankelijk. De New England Journal of Medicine schreef: ”(Onze leiders) hebben van een crisis een tragedie gemaakt. Ieder ander die zo roekeloos met levens en geld zou omspringen zou vervolgd worden”.                                                                                        Met 5 procent van de wereldbevolking zijn de VS goed voor 20 procent van de Covid-doden.

Ook in Europa slaagde geen enkel land voor de Covid-test. Duitsland deed het goed in de eerste golf, maar had midden-december dagen met 30.000 besmettingen en bijna 1.000 doden. Zweden volgde lang een eigenzinnige koers met weinig maatregelen, maar moest tegen het einde van het jaar hulp inroepen van buurlanden. In Nederland was de intelligente lockdown van het voorjaar effectief, maar die werd te snel opgeheven. Den Haag permitteerde zich maandenlange discussies over mondkapjes. Nederland liep tegen de grenzen aan van een hyperefficiënt gezondheidssysteem dat weinig reserves aanhoudt en waarin veel besluiten gedecentraliseerd zijn.                                                                                                                                                                                                De discipline van een groot deel van de Nederlanders vervloog snel. Daarbij werd in rechts-populistische kring en onder complotdenkers virusontkenning een populair tijdverdrijf.

Terwijl naties met zichzelf worstelden, verpieterden internationale samenwerking. In Europa gingen de grenzen tijdelijk dicht. Er was in de eerste dagen ook nauwelijks Europese coördinatie, laat staan Europese solidariteit. Frankrijk en Duitsland blokkeerden in eerste instantie zelfs de uitvoer van mondkapjes.                                                                                                                                                  Pas nadat de eerste paniek was geweken, kwam samenwerking weer van de grond. IC-patiënten werden bij capaciteitsproblemen naar het buitenland gebracht. Vrachtwagens konden weer de grens over. Later volgde de gezamenlijke inkoop van vaccins.              Midden in de zomer maakten de Europese leiders een inhaalslag in solidariteit door gezamenlijk geld te lenen voor een immens wederopbouwfonds, het coronaherstelfonds van 750 miljard euro.

De EU-landen kwam dan wel weer tot elkaar. Maar de wereldgemeenschap werd niét aaneen gesmeed door de gezamenlijke vijand: Het multilaterale stelsel, opgericht als antwoord op twee wereldoorlogen, had op deze wereldbrand vrijwel geen antwoord.  Terwijl in 2014 de VN-Veiligheidsraad slechts één dag nodig had om een resolutie over ebola aan te nemen, liet de Covid-resolutie drie maanden op zich wachten.                                                                                                                                                                                  De WHO, het cruciale VN-adviesorgaan voor gezondheidsvraagstukken, kwam onmiddellijk tussen de twee vuren van de twee grootmachten terecht:  Trump gaf China de schuld van de pandemie en volgens hem had de WHO zich door China in de luren laten leggen. En dan heeft Trump ook nog een dedain voor internationale organisaties. Een ander culmineerde in het opzeggen door Trump van het lidmaatschap van de WHO. 

De pandemie verscherpt ook de ongelijkheid.                                                                                                                                                        In de jaren die aan deze epidemie voorafgingen was de wereld elk jaar een klein beetje beter geworden.                                              Voor het eerst sinds 1990 nam de armoede toe. Voedselschaarste nam ook toe. Vaccinatieprogramma’s in arme landen, denk aan mazelen, zijn jaren teruggezet in de tijd. In veel landen werd de reguliere zorg ontwricht. 

Covid-19 heeft zoveel andere problemen in gang gezet en versterkt dat de pandemie ook wel een polypandemie is genoemd.

De pandemie leidde ook tot dromen over een betere toekomst. Minder vliegreizen, minder vlees, minder consumptie, een andere omgang met dieren, Maar aan decemberdrukte op Schiphol kon je zien dat het ‘oude normaal’ nog niet is vergeten.

Het vaccin werd al snel de heilige graal van de pandemie. Het vaccin is niet alleen hét antwoord op de pandemie, het is ook prestigeobject en machtsmiddel. De vaccinrace die vrijwel gelijktijdig met de pandemie was begonnen, is een geopolitiek gevecht geworden.  Grote bedragen werden geïnvesteerd. Rusland noemde zijn vaccin Spoetnik V, een verwijzing naar de kunstmanen waarmee de Sovjet-Unie in de Koude Oorlog de VS de ogen uitstak. De Europese Unie kocht collectief vaccins op voorhand bij westerse fabrikanten, zonder te weten of de vaccins-in-ontwikkeling ook zouden werken.

De pandemie is pas definitief te blussen als ook grote delen van de bevolking in arme landen gevaccineerd worden. Deze landen konden het zich niet veroorloven op voorhand dure vaccins te kopen.                                                                                                            Europa kocht in eerste instantie voor zichzelf en investeerde daarnaast in internationale samenwerking.                                                EU en WHO richtten een gezamenlijk inkoopbureau voor vaccins dat arme landen ondersteunt. Het agentschap kwam nog niet goed van de grond. Het komt miljarden dollars tekort en de rijke landen kochten alle beschikbare vaccins voor de komende tijd op; in eerste instantie voor eigen gebruik. Ook in het coronajaar gold: eerst de rijken, dan de armen.

Het Verenigd Koninkrijk was als eerste westers land over de finish gegaan in de internationale vaccinrace Het VK had als eerste een vaccin van de farmaceuten BioNTech en Pfizer goedgekeurd.

Aanvankelijk dachten we dat we binnen een paar weken van Covid-19 af zouden zijn. Het werden maanden. Inmiddels gaan we een tweede coronajaar tegemoet. In een strenge lockdown en met een gemuteerd virus dat nog besmettelijker is.

De groet ‘prettige feestdagen’ kreeg in 2020 een sarcastisch randje.

Vervolg Krantenkoppen op Woensdag 23 december 2020

Een lezersonderzoek naar hoe mensen nu de feestdagen gaan vieren

Voor nogal wat mensen zijn deze feestdagen niet veel anders dan anders. Het  Kerstfeest altijd al huiselijk, met weinig mensen. Wel lekker eten en drinken. Maar verder werd en wordt er gewandeld, gelezen, TV gekeken, spelletjes gedaan, enzovoort.                   En er zijn ook een aantal mensen die het “lekker rustig” vinden, “een bevrijding”, “geen stress”, “ben ik dit jaar niet de enige, die geen feest heeft”.                                                                                                                                                                                                         De oudsten onder de respondenten, tachtigers, krijgen nu meestal zelf bezoek, vooral van de kinderen, vieren het met hun partner of zij kunnen in deze omstandigheden het alleen zijn wel relativeren.                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                        De reacties op de viering van Oud en Nieuw zijn meer leeftijdgebonden. Het is niet zo’n familiefeest als Kerstmis.                              Jongeren, die Oud en Nieuw vaak met vrienden vieren, reageren veel eerder teleurgesteld. Hen wordt een mogelijk episch feest door de neus geboord. Hier zitten ook de rebelse geluiden. De maatregelen worden bij een deel van de jongeren wel begrepen, maar … “wel naar een ‘rave’ in een tunnel met zijn vriendin. Nogal eens met een opmerking erbij: “voor de rest volg ik wél braaf de regels” of  “ik blijf uit de buurt van ouderen”.

Vervolg Krantenkoppen Woensdag 23 december 2020

Multinationals worden niet maatschappelijk verantwoord geleid (essay door journalistiek onderzoeker)                                                Vrijwel volledige weergave

Dit was het jaar, waarin multinationals het in Nederland tenslotte hebben verbruid. Ze ontlopen belasting en vervuilen de wereld. En omdat ze in deze crisis wél rekenden op financiële steun van de overheid, werd dit het jaar waarin multinationals uit de gratie raakten.                                                                                                                                                                                                                          De voorgeschiedenis.                                                                                                                                                                                                  Op 13 januari 1976 publiceerden de topmanagers van negen grote Nederlandse ondernemingen, waaronder Unilever, Shell en Philips, een open brief in NRC Handelsblad. Zij deden hun beklag over “het ondernemingsvijandige beleid” van het linkse kabinet-Den Uyl. Zij laakten de extra inspraak van werknemers in het bedrijfsbeleid en het kabinetsplan om “overwinsten’ van bedrijven” af te romen. Samen met de respectloze toon tegenover ondernemers ondermijnde het kabinet naar hun mening de open, op handel georiënteerde economie, waarin buitenlandse investeerders welkom waren. Zoals de Amerikaanse oliemaatschappijen in de Europoort, het IBM in Amsterdam, General Electric in Bergen op Zoom en het Duitse chemiebedrijf Hoechst in Vlissingen.

Deze topmanagers van grote ondernemingen roeiden met hun klachten tegen de maatschappelijke stroom van die tijd in. Het debat in Nederland, maar ook daarbuiten  ging niet over de glorie, maar over de schaduwkanten van multinationale ondernemingen. Bedrijven die nationale grenzen overstegen, waren in die tijd een betrekkelijk nieuw fenomeen; Overal vestigingen, nergens thuis, ondoorzichtig ook, een staat binnen de staat. Ze konden overheden tegen elkaar uitspelen om de beste vestigingsvoorwaarden en de laagste belastingen.                                                                                                                                              Tegelijkertijd stond de economie er in de jaren zeventig niet goed voor. Die trend werd versterkt door de oliecrisis van 1973. Deze crisis betrof een wereldwijd opzettelijk gecreëerd tekort aan aardolie. De crisis werd veroorzaakt door een aantal politieke acties van de Arabische olieproducerende landen, gericht tegen het Westen.                                                                                                              Regeringen bleken niet bij machte een oliecrisis, een economische crisis en de massawerkloosheid te beteugelen.

Een complete ommekeer in het publieke beleid volgde. Pro-markt-politici begonnen aan een zegetocht. Margaret Thatcher (1979) in het Verenigd Koninkrijk. Ronald Reagan (1980) in de Verenigde Staten. Ondernemer en CDA-er Ruud Lubbers was in het kabinet-Den Uyl nog een kind van zijn linkse tijd. Hij trad in 1982 aan als premier en bleef dat drie kabinetten lang tot 1994. Hij verlegde als premier de koers naar liberaal economisch beleid.                                                                                                                                                Voorheen onbekende thema’s als privatisering, marktwerking en liberalisering werden dominant. Ondernemers maakten een verbluffende metamorfose door: van noodzakelijk kwaad die brood op de plank brachten in de jaren zeventig tot gevierde leiders in de jaren tachtig. Ook in Nederland. Het devies werd, dat de samenleving wat van hen kon leren.

Echter op den duur bleek het een pijnlijke misvatting om topmanagers zonder meer als leiders te zien. Steeds weer bleken bedrijven in een crisis door de mand te vallen:                                                                                                                                                        In de economische crisis na de internethausse (1999/2000) werden dubieuze boekhoudconstructies doorgeprikt van Ahold en Shell. In de kredietcrisis (2008) moesten overheden ongedisciplineerde financiële instellingen en het geldsysteem redden met astronomische bedragen.  

Na de kredietcrisis waren bezuinigingen en lastenverzwaringen voor burgers het parool. Dat riep de vraag op: betalen multinationals wel hun fatsoenlijke deel? Worden ze bevoordeeld door geheime afspraken, of zijn ze te groot, te ondoorzichtig voor nationale belastingdiensten of te machtig?

De klimaatcrisis jaagt een vergelijkbaar debat en kritische vragen aan. Verduurzaming van de leefomgeving inclusief het productieproces is in ons aller belang. Maar wat dragen grote bedrijven bij? Zijn zij na ruim dertig jaar van vol profijt opeens te arm en moeten burgers en en kleine ondernemers voor hen betalen?                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                In 2017 kwam premier mark Rutte met zijn 'schaf de dividendbelasting af', om van multinationals echte Nederlandse bedrijven te maken met hoofdkantoren in Nederland: De open Nederlandse economie waarin hoofdkantoren van multinationals eregasten zijn, zou er wel bij varen. Hoofdkantoren zorgen voor werkgelegenheid. Ze trekken ook dienstverleners aan, van accountants tot pizzabezorgers. Shell met een hoofdkantoor in Rotterdam. En andere hoofdkantoren zouden volgen. De gederfde dividendbelasting werd geschat op 1,9 miljard euro. Wel een extreme prijs.                                                                                                    Er was eerder al zoveel spanning en kritiek, vooral rond Shell opgebouwd: Die exorbitante beloningen. Het wegkijken van Shell bij de aardgasschade in Groningen. De arrogantie van het sms’je van toenmalig Unilever-topman Paul Polman aan Rutte dat Rotterdam afviel omdat Britse beleggers dwarslagen. De onthulling dat Shell in Nederland geen winstbelasting betaalde.                  Ook de politieke oppositie had al veel kritiek op de geheimzinnige lobby's van Shell, Unilever en de werkgeversvereniging VNO-NCW.                                                                                                                                                                                                                              Afschaffing van de dividendbelasting werkte in nog veel wijdere kringen als een splijtzwam. Zowel in de coalitie, als in de lobbywereld en in het bedrijfsleven. Kleine ondernemers hadden de pest in. Een handjevol grote bedrijven profiteerde. Honderdduizenden kleine niet.

Het getij keerde.                                                                                                                                                                                                            Onder aanvoering van GroenLinks-Kamerlid Bart Snels schrapte de Kamer gunstige belastingbepalingen voor multinationals. Weg met de belastingontwijkende en witwassende brievenbusbedrijfjes.                                                                                                                  De aankondiging van nieuwe fiscale steun voor bedrijven, de BIK-regeling ontlokte hoongelach in de Kamer: Gratis geld voor de grote jongens, net als met die dividendbelasting. Het plan, uit de koker van VNO-NCW, moest gewijzigd worden ten gunste van het midden- en kleinbedrijf, ander zei de Kamer nee.                                                                                                                                                    Het verkiezingsprogramma van de VVD droeg de multinationals vier jaar geleden nog een warm hart toe. Nu klinken lovende woorden voor midden- en kleinbedrijf.

Kan Nederland zonder multinationals?                                                                                                                                                                    Multinationals wegdenken uit de voortgaand financiële ontwikkelingen is niet mogelijk. Nederland kan niet zonder multinationals. De ongemakkelijke waarheid is dat multinationals én midden- én kleinbedrijf met elkaar verweven zijn. Als leverancier en opdrachtgever.                                                                                                                                                                                    En ook is het zo, dat grote ondernemingen de investeringen doen in onderzoek en ontwikkeling, niet de bakker op de hoek.                Misschien dat D66, zelfbenoemd onderwijs- en kenniseconomiepartij, de multinationals daarom in zijn verkiezingsprogramma nog wél steunt.                                                                                                                                                                                                                      Als de nood aan de man komt, zoals in de coronapandemie, hoor je niet klagen over Philips, dat de productie van beademingsapparatuur opvoert. (Tessa: inmiddels, paar jaar later, ook door de mand gevallen).                                                                Geen klagen over VNO-NCW, dat met overheid én leger grote teststraten opzet. Geen klagen dat Feike Sijbesma, oud-topman van multinational DSM, als ‘coronagezant’ aan de slag ging om testmateriaal te bemachtigen en relaties met vaccinproducenten te verbeteren. Geen klagen dat farma-bedrijven vaccins ontwikkelen, mits ze geen woekerwinsten maken.

Zijn multinationals en topmanagers vanwege de crisisbestrijding dan weer in genade aangenomen? Dat niet. Philips-topman Frans van Houten en Sijbesma doen wat van hen wordt verwacht. Ze praktiseren hun maatschappelijke verantwoordelijkheid.

Markeert de coronacrisis de omslag naar meer staatsinvloed in de economie, zoals in de jaren zeventig?

Krantenkop op Donderdag 24 december 2020

Covid: Van collectief beleefde bedreiging tot conflictstof

Krantenkoppen op Zondag 27 december 2020

Vaccinatie komt in Europa op gang

Ondanks de lockdown was het tijdens Kerst nauwelijks rustiger op de  wegen dan vorig jaar

Krantenkoppen op Maandag 28 december 2020                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                          Voor sommige ondernemers is 2020 een topjaar.                                                                                                                                                         Veertig Utrechtse mkb-ers werden tijdens de crisis gevolgd door de wetenschap. Erik Stam, hoogleraar ondernemerschap in             Utrecht, en Pieter Peelen, consultant bij adviesbureau No Nonsency, volgden hun reactie op de crisis.                                                     De groep was niet helemaal willekeurig gekozen. Een groot deel won vorig jaar een prijs als 'snelle groeier'.     

       De snelgroeiende bedrijven van vóór corona doen het ook nu opvallend goed. De eerste coronagolf gaf iedereen een                           bloedneus, maar de schade was het kleinst bij de snelle groeiers van vorig jaar.

       Na de tweede golf ziet het beeld er anders uit. Veel snelle groeiers (40%) hebben de vlag in top. Hun omzetgroei is meer dan             10%, vergeleken met 2019. Hun focus ligt op sales, nieuwe producten en digitalisering.                                                                               Vijf van de ondernemers uit Utrecht die het tijdens de coronacrisis goed blijven doen:                                                                                 (1)Haar onderneming heet “ToverActiviteit”. 60 werknemers, 13% omzetgroei, van 5,3 naar 6 mln, voornamelijk door                               vernieuwing van de vormgeving van de productie. Zij zelf is de medeoprichter en directeur van Tover. De onderneming                       maakt interactieve spellen voor ouderen met dementie.                                                                                                                                       Ze demonstreert er een. Over tafel rolt een felgekleurde strandbal. Geen echte, hij wordt geprojecteerd vanaf het plafond.                 Maar geef hem een tik en hij rolt naar de overkant. Daar kan iemand hem weer terugslaan.                                                                        Je kunt ook herfstbladeren wegvegen, dan kruipen er grote lieveheersbeestjes onder vandaan. Of zeepbellen die klappen                   met het geluid van champagnekurken.                                                                                                                                                                     Ze heeft klanten over de hele wereld. De meeste zijn verpleeghuizen. Tover geeft er ook een training bij. Vóór corona                           gebeurde dat op locatie. Maar de Tover-medewerkers waren de eerste die de verpleeghuizen niet meer in mochten.                             We bouwden een studio voor interactieve video's en een platform voor trainingen. Tegelijk is de vormgeving van de spellen               vernieuwd.                                                                                                                                                                                                                     Zojuist hebben we een serie spellen verkocht aan een Fonds in Frankrijk van Brigitte Macron, de ‘first lady’.

        (2)Hij is directeur van OxipackActiviteit: Zij maken testmachines, grote en kleine, voor de voedselindustrie om de                                     luchtdichtheid van allerlei soorten voedselverpakkingen te testen. 14 medewerkers, 20% omzetgroei.                                                     Ook in Corona tijd moet er gegeten en gedronken worden. De voedingsindustrie bleek uiteindelijk coronaproof. Na                               Carnaval was het wel even paniek, toen werden er veel bestellingen en installaties afgezegd. “Maandagavond begon het                   afbellen en vanaf woensdag was onze agenda leeg. Diezelfde dag heb ik werktijdverkorting aangevraagd voor de                                 installateurs”.                                                                                                                                                                                                                 Die Coronadip had ook voordelen: Vóór corona zat hij al in zijn maag met de lange reistijden van medewerkers. Heen en                     weer naar Sydney, Australië, om dan in maar anderhalf uur een machine te installeren. Met iPad en camera moest dat                         slimmer kunnen. Maar nogal wat klanten waren zelfs bereid extra te betalen om een monteur te laten overvliegen. “Dankzij               corona konden we die klanten overhalen om zelf te installeren. Dat heeft ons veel tijd gescheeld".                                                                                                                                                                                                                                                                                                 (3)Vijf jaar geleden richtte hij yoreMActiviteit op. Het bedrijf is een dochter van projectontwikkelaar Synchroon. MActiviteit                     verzamelt data en kennis over potentiële huizenkopers. Zijn bedrijf werkt voor grote partijen in de woningbouw:                                   aannemers, beleggers, projectontwikkelaars. Ze doen marketing voor woningbouw, kort gezegd. Daarvoor worden                               websites gemaakt en advertentiecampagnes ondernomen. Zij werken vooral met Facebook en Instagram.                                             “Onze acquisitie stond dit jaar vrijwel stil. De focus lag op méér diensten voor bestaande klanten. De groei kwam                                   grotendeels door thuiswerken. Dat is veel efficiënter. 'Geen reistijd, niet hangen bij de koffiecorner. Daardoor konden we                     dit jaar meer uren declareren bij de klant”.      

         (4)Hij is medeoprichter van iWellActiviteit. Zij maken batterijen voor tijdelijke stroompieken; grote batterijen, denk aan één bij                 twee meter. Aantal werknemers: 21 Omzetgroei: 500% De batterijen worden bijvoorbeeld in een flatgebouw geplaatst;                       voor extra stroom als de liften worden gebruikt. Of waar de flats al van het gas af zijn; om de piek op te vangen als                             iedereen 's avonds de kookplaat aanzet. In de haven van Rotterdam loopt een proef met laad- en loskranen.                                           “De eerste twee maanden van de lockdown waren 'verschrikkelijk', zegt de medeoprichter van iWell: “In maart en april                          legden vrijwel alle klanten hun besluitvorming stil. Maar in juni kwam alles weer snel op gang”. Zijn collega: “De omzet                      zou zonder corona misschien 800 à 900% zijn geweest. We konden dit jaar makkelijk verdubbelen in                                                      technisch personeel. Utrecht heeft weinig technische bedrijven, dus we hebben weinig concurrentie op de arbeidsmarkt.                    De bank heeft extra werkkapitaal gefinancierd”. 

         (5)Het bedrijf van hem en zijn medeoprichter heet voluit: Way2WebActiviteit: Way2Web maakt software op maat, inclusief                      databeheer, storingshulp en beveiliging. Aantal werknemers: 35 Omzetgroei: 10%                                                                                        Zij maken bijvoorbeeld het planningssysteem voor Recoll, een bedrijf dat gebruikte inktcartridges inzamelt voor                                  hergebruik. "Als ondernemer heb ik nog nooit een crisis meegemaakt. Ik vond het heel spannend of onze klanten nog wel                  in software wilden investeren”. Hij vroeg meteen de NOW-regeling aan voor het doorbetalen van salarissen. Intussen vroeg                hij zijn klanten of ze bereid waren nieuwe opdrachten te plaatsen. En hij oefende in verkoopgesprekken via de webcam.                     Zijn collega: “Voor thuiswerken bracht ik zelf de computers naar onze medewerkers. Maar met het idee dat ik ze na een                    week weer kon ophalen. Nooit verwacht dat het zó lang zou duren”.                                                                                                                 Het kwam allemaal goed. Zowel door de oude klanten, als door nieuwe klanten. De ander weer: “Het geld van de NOW -                      regeling bleek niet nodig. Dat is op een aparte rekening geparkeerd. We zijn van plan om het terug te betalen. Als de                            coronacrisis mij iets heeft geleerd, dan is dat het belang van goed contact. Afstand is een verstorende factor”.

Vervolg Krantenkoppen op Maandag 28 december

Chinacorrespondent gaat begrijpen wat Chinezen met Westerse arrogantie bedoelen (interview)                                                            Tamelijk volledige weergave en heel vaak letterlijke citaten

Sinds 2018 is ze Chinacorrespondente voor verschillende Nederlandse en Belgische dag- en weerbladen. Haar standplaats is Beijing. In 2016 heeft ze  een jaar Mandarijn gestudeerd aan de universiteit van Hangzhou. Zij was in 2020 een van de weinige westerse journalisten in Wuhan.                                                                                                                                                                                Na een week Wuhan kon ze niet meer naar haar woning in Peking terugkeren. Begin februari werd zij, samen met 250 European, door de Franse luchtmacht geëvacueerd. Begin maart was ze terug in Peking:                                                                                              “Het virus was zich duidelijk aan het verspreiden, en de Nederlandse politiek en media dachten nog steeds dat het wel goed zou       komen door elkaar geen hand meer te geven”.

Het land waar het coronavirus vorig jaar voor het eerst op de mens oversprong en zich verspreidde, meldt een jaar later bijna geen besmettingen meer. Er zijn in China nog maar twee generieke maatregelen: “Je moet een mondkapje dragen en een QR-code              scannen bij bezoek aan een winkel, horeca of openbaar gebouw, zodat je locatie kan worden bijgehouden. Als er ergens een            nieuwe uitbraak is, kan de overheid meteen achterhalen wie daar is geweest. Verder is in het straatbeeld weinig meer van het          virus te merken”.                                                                                                                                                                                                          “Al blijft China waakzaam: afgelopen week werden in Beijing negen infecties vastgesteld, na zes maanden zonder besmettingen.      Dat leidde meteen tot extra maatregelen. ‘Beijingers moeten zich nu laten testen voor ze gaan reizen en mensen die in de buurt        zijn geweest van die negen geïnfecteerden worden allemaal getest. De autoriteiten zitten er meteen weer bovenop”.                                                                                                                                                                                                                                                                Ze kijkt met gemengde gevoelens terug op haar verblijf in Wuhan eind januari. Aan de ene kant is ze wel trots, dat ze journalistiek goed werk heeft kunnen doen. Er was nog zoveel onbekend over het virus en nog zoveel onzekerheid. Ze heeft kunnen laten zien, waarom het in Wuhan zo misging. Maar aan de andere kant was het erg frustrerend, dat wat zij schreef in Nederland niet aan leek te komen: ook toen het virus al in Europa was aangekomen, bleef iedereen heel laconiek reageren. “Je hoopt toch, dat op bepaalde niveaus, bij de overheid, daar anders mee omgegaan wordt”.                                                                                                                              Ze verwijst naar de rubriek van de Volkskrant “Bellen met …”. van 11 maart dit jaar:                                                                                      “Mijn telefoongesprek met de krant voor deze rubriek was een soort “j’accuse” naar de Nederlandse overheid:  Ik had het gevoel        dat Nederland op een complete ramp aan het afstevenen was. Het virus was zich duidelijk aan het verspreiden. En de                        Nederlandse politiek en media dachten nog steeds dat het wel goed zou komen door te stoppen met handen schudden. Ik wist        uit Wuhan wat er kon gebeuren en probeerde te waarschuwen: trap op dat rempedaal, we gaan tegen een muur crashen.                    Achteraf ben ik heel blij dat ik dat heb gedaan. Dat stuk is de meest gelezen aflevering van “Bellen met…” ooit geworden. Ik weet      niet of mijn uitspraken een directe impact hebben gehad, maar in ieder geval zijn kort daarna maatregelen genomen. Ik denk dan    toch een klein steentje te hebben bijgedragen”. “Voor mij is het duidelijk dat Europa veel kan leren van de aanpak in China en            de  omringende landen”

Zij heeft drie keer 2 weken in quarantaine gezeten in China:                                                                                                                                “Ik begrijp dat veel mensen in Nederland zich niet aan quarantainevoorschriften houden. Hier is het veel strenger: je komt al in de      problemen zodra je een voet buiten de deur zet. Maar je weet van tevoren: veertien dagen binnen en dan is het klaar. Ik vond dat      eigenlijk wel overzichtelijk. Het is een kwestie van aftellen. Je  wordt ook beloond voor je inspanning, want na je quarantaine kun    je je normale leven weer oppakken. De opeenvolging van halve en hele lockdowns in Europa lijkt me lastiger”.

Ook voor Chinezen is, denkt zij, 2020 een mentale beproeving geweest. Ze heeft de Chinese mentaliteit nog beter leren kennen in deze tijd:                                                                                                                                                                                                                        “Covid-19 werd naast een fysieke, vooral een psychische uitdaging: Voor jezelf is meestal de overlijdenskans heel klein. Het               opvolgen van de maatregelen dient vooral een collectief doel. De druk op ziekenhuizen in bedwang houden en het beschermen       van ouderen. Hoe kan ik mij aanpassen aan de maatregelen, zonder dat het mijn gemoedstoestand te zwaar raakt”.                          “In China zag  je dat mensen in getroffen sectoren, heel snel op zoek gingen naar een andere baan.                                                           Tijdens de lockdowns werden systemen opgetuigd om eten bij mensen te brengen die zelf niet naar buiten konden. Die                     mentaliteit van: ik moet mij sterk houden tijdens die quarantaines. Niet focussen op de dingen die niet mogen, maar juist op de       dingen die wel kunnen. Waarschijnlijk heeft die Chinese snelle manier van aanpassen te maken met het woelige recente verleden.   De Culturele Revolutie, de overgang van communisme, van kapitalisme, de eerdere ervaringen met Sars. Mensen hier zijn zich         ervan bewust dat alles van de ene op de andere dag kan veranderen. Je moet je snel kunnen aanpassen, omdat je anders                 achterblijft. Dat besef leeft in Europa veel minder”.                                                                                                                                              “Chinezen zijn op veel vlakken niet volgzamer dan Europeanen. Wat wel compleet anders is in China, is het politieke systeem. De     overheid hier heeft er geen problemen mee om zo’n lockdown af te dwingen met wegblokkades, zware controles en strenge             straffen. Uiteraard zijn mensen dan volgzaam.                                                                                                                                                       De discussie over de voor- en nadelen van de Aziatische aanpak wordt volgens mij in Nederland niet helemaal eerlijk gevoerd. In     commentaren lees je voortdurend dat zulke maatregelen in een open democratie niet kunnen. Draconische maatregelen horen bij   een autoritaire staat als China, klinkt het dan. Maar Taiwan, Zuid-Korea, Australië en Nieuw-Zeeland hanteren dezelfde aanpak.         Zijn dat geen democratieën? Dan hoor ik: 'Jawel, maar dat zijn eilanden of schiereilanden'. Alsof je reisrestricties alleen op een         eiland kunt toepassen. Nogmaals: voor mij is het duidelijk dat Europa veel kan leren van de aanpak in China en de omringende         landen. Er zijn honderden keren minder doden gevallen, de economie heeft minder schade opgelopen en uiteindelijk zullen de           meeste mensen er waarschijnlijk minder lang in lockdown hebben gezeten. Maar die boodschap is heel lastig over te brengen.         Het lijkt soms alsof we in een andere werkelijkheid leven: De berichtgeving over de Aziatische successen wordt gedomineerd           door berichtgeving uit China. Daar speelt het politieke systeem en het wantrouwen over  de cijfers. Het beïnvloed de bereidheid       om naar andere landen in Azië te kijken. Ook de afstand en opvattingen over de Aziatische volksaard spelen daarin mee.                   Nederland vergelijkt zich liever met Duitsland of Frankrijk. Maar eerlijk gezegd: ik denk dat het ook een vorm van westerse                 arrogantie is. Die woorden hoor je in China regelmatig. Ik nam die eerder nooit zo serieus. Maar dit jaar begon ik wel te snappen     wat de Chinezen daarmee bedoelen. Het slechter doen dan de ander en zeggen dat het komt omdat je beter bent. Zeggen dat het   komt omdat je de vrijheid hoger in het vaandel draagt”.

Krantenkoppen op Woensdag 30 december 2020

Coronacijfers beheersten 2020

Geen einde aan tweede golf in zicht                                                                                                                                                                                 De IC’s liggen overvol, het aantal besmettingen blijft hoog. Een virusgolf waarvan de piek nog altijd niet is bereikt, ondanks de          zwaarste lockdown tot dusver.                                                                                                                                                                                  Het kabinet heeft nog maar weinig opties om in te grijpen.

       Ziekenhuizen die een patiëntenstop afkondigen en die zelfs acute zorg deels moeten stilleggen om de toestroom aan te                   kunnen. De ziekenhuizen houden al rekening met “code zwart”: Dat artsen keuzes moeten gaan maken over leven en dood als         het laatste IC-bed in zicht komt. Zover kwam het in de eerste golf uiteindelijk net niet.

Vervolg Krantenkoppen op Woensdag 30 december 2020

Volgen op Corona een soort 'Roaring Twenties'? (interviews)                                                                                                                            Barsten straks de nieuwe ‘roaring twenties’ los? Onderzoekers zien parallellen met nu.                                                                                Enigszins verkorte weergave

Christakis, arts en socioloog, verbonden aan Yale University, publiceerde recent het boek Apollo’s Arrow. Daarin doet hij voorspellingen over de langetermijngevolgen van deze crisis, op basis van eigen epidemiologisch onderzoek naar de Covid-pandemie, historische bronnen en data-analyses. Hij geeft nu zijn inzichten weer via Skype vanuit zijn ruime thuiswerkkamer,

Voor de komende periode,  onderscheidt hij voor de meeste westerse landen drie opeenvolgende fases.                                                De eerste fase is van een wisselende intensiteit met opeenvolgende golven. Daar zitten we nu in. Deze fase kan nog tot begin 2022 duren.                                                                                                                                                                                                                    De pandemie gaat uitdoven door groepsimmuniteit. Dat kan door de vaccins gebeuren en door het natuurlijke verloop van het virus. “Vergeet niet: dat zou al wonderbaarlijk snel zijn.”                                                                                                                                      Als groepsimmuniteit eenmaal is bereikt volgt een tweede fase; een tussenfase. Hij voorziet dat die ongeveer twee jaar gaat duren. Daarin moet de economische schade worden hersteld en blijvende gezondheidsschade worden opgevangen.                          In de derde fase, richting 2024, kunnen we, denkt hij, de pandemie echt helemaal achter ons laten. Dan breekt de ‘post-pandemische fase’ aan. Sterker nog: Christakis voorspelt dat tegen die tijd de tweede 'roaring twenties' zullen zijn losgebarsten: “Er is een enorme opgekropte vraag naar sociale interacties, naar op elkaar duiken. Er is bovendien veel spaargeld”. Door anderen ook wel “honger naar huid, herrie en hosanna” genoemd.                                                                                                                                    In het verre buitenland zijn her en der de eerste tekenen van post pandemische euforie al zichtbaar. Volle sportstadions in Nieuw-Zeeland, zwetende massa’s in Chinese nachtclubs.

De pandemie zorgt naast de evidente economische schade ook voor gigantische overheidsinvesteringen. Op de beurs gaan de koersen van veel bedrijven door het dak, mede door de steunpakketten en de hoop op herstel.  

Voorspelt de geschiedenis inderdaad een euforische fase? De Duitse historicus Philipp Blom zet er vraagtekens bij. Hij schreef bestsellers over de culturele, maatschappelijke en politieke omwentelingen van begin twintigste eeuw.  Nu, aan de telefoon vanuit zijn woonplaats Wenen, zegt hij:                                                                                                                                                                                "Een direct verband tussen de Spaanse Griep van 1918 en de ‘roaring twenties’ lijkt mij te kort door de bocht. Het is niet goed te       ontwarren wat toentertijd een reactie was op de oorlog, wat op de economische crisis en wat op de pandemie. Er was toen               zoveel tegelijk aan de hand”. Hij ziet wel een andere parallel met nu:                                                                                                                "De combinatie van crises toonde toen, net als nu, het failliet aan van een groot verhaal over de maatschappij. Het grote verhaal       dat faalde.                                                                                                                                                                                                                     In 1918 was het grote verhaal dat van het archaïsche, patriarchische en Victoriaanse van de negentiende eeuw.  Er ontstonden in   de jaren twintig van de vorige eeuw nieuwe grote verhalen en ideeën, die streden om het heft over te gaan nemen.                               Er kwamen nieuwe krachten los. Die jaren brachten de opkomst van jazz, radio, vrouwenstemrecht en andere sociale                         omwentelingen. Nieuwe, radicale kunststromingen zoals het surrealisme kwamen op.   

                                                                                                                                                                                                                                        Tessa: Op dit punt wil ik het boek Goed Oud Worden er even bij halen. Omdat in dit boek de ruimte wordt genomen, om naast brede maatschappelijke en culturele ontwikkelingen en in samenhang daarmee, ook ontwikkelingen in de sociaal psychologische 'laag' van samenlevingen (individualisering) te analyseren.                                                                                                                              Heel uitdrukkelijk en op veel plaatsen wordt in GOW ingegaan op, wijze waarop individuele mensen, gedurende hun hele leven en en de manieren waarop zij zicht ontwikkelingen, verweven zijn met brede maatschappelijke ontwikkelingen. De gevolgen van stormachtige brede maatschappelijke ontwikkelingen voor individuele mensen door het voor lange tijd ontstaan van 'een cultureel en ideëel vacuüm', zoals dat hierboven wordt genoemd. Zo blind als de maatschappelijke ontwikkelingen zijn, zo groot is de onvoorspelbaarheid van hoe individuele mensen zich daarin gaan terugvinden.                                                                                            (Goed Oud worden. O.a.Hoofdstuk 2  Leven in de laat moderne tijd.  Hst. 7 Authenticiteit, vanaf pg 178 Existentialisme.                        Hst 8 vooral vanaf pg 8.3.2. Alasdair MacIntyre).                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                      De stormachtige ontwikkelingen van begin twintigste eeuw ('roaring twenties'), die in het media artikel hierboven wordt genoemd, wordt in GOW besproken als "de 'vroeg' moderne tijd". Deze omwenteling wordt ingezet met de industrialisering aan het einde van de 18^e, begin 19^e eeuw.  Vergeleken met de 'laat' moderne tijd, maakte de Westerse samenleving al begin 19e eeuw een fundamentele transformatie door.                                                                                                                                                                            Door ingrijpende veranderingen in productiewijzen, financiële diensten, handel en productie verhoudingen, raakten ook onderlinge arbeids- en familierelaties aan enorme veranderingen onderhevig. Toen al werden mensen gedwongen los te komen van de meer directe gezagsdragers en tradities. Individuele mensen zijn in toenemende mate meer voor zichzelf, of 'individueler' gaan optreden. Zoekend naar en reflecterend over, nieuwe en dat wil zeggen noodzakelijk ook meer abstracte wegwijzers, gelegen in diepere cultuurlagen en het eigen geweten. Sinds de Verlichting was dit vooral voorbehouden aan wat je zou kunnen noemen 'voorlopers' in zelfstandig denken.                                                                                                                   

Met de term “laat”-moderne tijd wordt de hedendaagse Westerse tijd bedoeld. Het begin van de laatmoderne tijd wordt meestal geplaatst rond de aanvang van de 20^ste eeuw. Laatmoderniteit nu, kenmerkt zich door een al bijna even fundamentele transformatie als de vroegmoderne tijd. Hij kwam op gang door de verdere, met name door de wereldwijde of “globale”, financieel-economische marktuitbreidingen, voortgestuwd door concurrerende krachten (Giddens 1999, Philipson 2006). De laatmoderne tijd wordt daarom ook aangeduid als de tijd van “globalisering” of van “mondialisering” van samenlevingen.                                              In het kielzog van deze wereldwijde, blinde, concurrerende marktwerking raakten ook overheden, organisaties, instituties, groeperingen, individuele mensen op talloze manieren wederzijds afhankelijk van elkaar.                                                                           Uit deze multi-zijdige verwevenheden van instituties en mensen onderling, spruiten, door toedoen van mensen voortdurend nieuwe culturen, denkwijzen, ideeën en verdragen. Mensen zijn immers, zoals gezegd, in de loop van deze eeuwen, voor hun gedragingen, keuzes en handelingen juist veel meer op zichzelf komen te staan. Echter, voor het zo ver is, kun je spreken van een "cultureel en ideologisch vacuüm", zoals straks bij de voortzetting van het onderbroken kranten artikel wordt gedaan.                                    Individuele mensen hebben sinds de laatste eeuwen, gedurende hun leven steeds meer 'zelf uit te zoeken' gekregen om de weg te hervinden. Vergeleken met de eeuwen, die hun samenleving erover gedaan heeft: een heel kort leven. Daarom zijn opvoeding en onderwijs ook steeds zoveel  belangrijker geworden.                                                                                                                                           'Op zichzelf staan', individualisering, lijkt voor veel mensen de betekenis te hebben gekregen van letterlijk: 'egoïstischer' geworden. Het kiezen van de weg van de minste weerstand.                                                                                                                                                  Echter vele wederzijdse afhankelijkheden samen met een tamelijk algemeen besef van diepe en duurzame grondwaarden,  nopen mensen in het algemeen tot oog hebben voor anderen en de samenleving waarin zij leven. Ondanks dat 'alles' uiteraard bij jezelf begint. Bovendien zijn in de Westerse samenleving waarden en normen vastgelegd in verdragen en wetten, 

Voor de samenhang tussen de maatschappelijke omwentelingen op 'macro' niveau en het proces van individualisering op 'micro' niveau is eerder op deze website al aandacht besteed aan Alasdair MacIntyre (Menu 'Aristoteles, Foucault, MacIntyre'). MacIntyre laat deze samenhang zien voor de tijd waarin wij nu leven. Hij noemt deze tijd, ook in navolging van anderen: de tijd van "de morele crisis in de laatmoderne samenleving”. Hij wenst de mensheid niet toe, dat na de 'onttovering' (Weber) en secularisering van de wereld, groeperingen en individuele mensen in de greep zouden gaan raken van een te groot relativisme, emotivisme of egoïsme.    De mensheid moet het hebben van moreel besef en daarnaar handelen. Hij zegt Nietzsche na 'dat maatschappelijke morele leegte kan leiden tot bezwijken voor valse autoriteiten en tot zichzelf in bruikleen geven'.                                                                          Tegelijkertijd brengt MacIntyre in, en dat is belangrijk voor het juiste begrip van individualiseren dat met de toenemende wederzijdse afhankelijkheden,  het delen van morele waarden even urgent gebleven, voor het voorbestaan van samenlevingen. In de tijd van de Verlichting,  zo merkt hij op, werd nog voorbij gegaan aan deze noodzaak van het breed delen van morele waarden.    Hierboven kwam al ter sprake hoe belangrijk onderwijs en opvoeding zijn geworden. Daaraan kan toegevoegd worden: hoe belangrijk nog veel méér publieke instituties als buurthuizen, bibliotheken, culturele instellingen zijn geworden.  In dit verband kan MacIntyre nog steeds Nietzsche citeren: Dat wat goed is voor een persoon als individu, jong en oud, moeten mensen (ook nu nog) voor een te groot deel, “voor zichzelf” of “ieder voor zich” uitvinden.                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                          Een kernbegrip van MacIntyre voor de samenhang tussen enerzijds maatschappelijke- en anderzijds individuele ontwikkelingen is het begrip "co-auteurschap". Individuen of personen zijn in de loop van de eeuwen, in vergelijking met officiële gezagsdragers, steeds belangrijker geworden als dragers van waarden. Dit strookt met de steeds grotere medezeggenschap, die mensen in de samenleving hebben gekregen. Of ze daarvoor nu goed zijn toegerust of niet.                                                                                                Het begrip "co-auteurschap" van MacIntyre strookt ook met het begrip "morele actor" in GOW met name voor het in het oog houden van anderen en nog algemener belangen van continuïteit van samenleven (duurzaamheid).                                                        Bij zowel zeggenschap als "co-auteurschap", als "moreel actorschap", wordt een sterke wissel getrokken op zowel de verhalende competentie van mensen als wel op de reikwijdte van het kunnen 'kijken', ook naar jezelf. Dat wordt heel duidelijker in de GOW hoofdstukken 4 en 5 (Zelf en Moreel actorschap), waarin wordt uiteengezet hoe de groei van een persoonlijkheid zich voltrekt.         Tegelijkertijd wordt een sterke wissel getrokken op de maatschappelijke voorzieningen daartoe, zoals ten behoeve van onderwijs en opvoeding. Met in gedachten de boven aangehaalde, nu nog steeds geldende uitspraak van Nietzsche, dat jong en oud  te veel zelf moeten uitvinden.                                                                                                                                                                                                  Volgens MacIntyre, moet dan ook de kern van wat “de morele crisis in de laatmoderne samenleving” wordt genoemd, gezocht worden in zowel het individu als coauteur van waarden in de samenleving, als in het ontbreken van goed bestuur.                        Want, zegt hij, door het ontbreken van goed bestuur blijft het mensen ontbreken aan een eigen eenheid van waarden en normen ten behoeve van keuzes en handelen, die voldoende raakt aan centrale waarden en normen in de samenleving.

                                                                                                                                                                                                                                      Tot zover mijn terugkomen op de inhoud van Goed Oud Worden. Nu weer verder met de 'krantenkop' van Woensdag 30 december 2020: "Volgen straks op Corona nieuwe 'Roaring Twenties'; twee onderzoekers aan het woord".

                                                                                                                                                                                                                                    Begin 20e eeuw waren in grote Europese steden legendarisch veel feesten vol (illegale) drank en drugs, experimenten met vrije seks, andere rolverdelingen, vloeibaarder gender-identiteiten.                                                                                                                           

Wat dat betref is er in elk geval één belangrijk verschil tussen nu en toen. Dat is de demografische situatie.                                           In de vorige eeuw was de bevolking van Europa veel jonger dan nu. Meer oude mensen betekent historisch gezien meer conservatisme, minder radicalisme en minder uitbundige feestjes.                                                      

Er zijn nu wel volop tekenen van bredere maatschappelijke turbulentie.                                                                                                            Economische cijfers over verergering van ongelijkheid in deze pandemie periode doen stof opwaaien. Economen, die eerder hoopten op een ‘V-vormig herstel’, een strakke lijn omhoog na de dip, hebben het nu steeds meer over een ‘K-vormig herstel’. Één deel van de samenleving herstelt, een ander deel blijft achter: één lijn omhoog en één lijn omlaag.                                                           Mensen in deze jaren twintig hebben wel gezien dat het oude neoliberale verhaal van allesoverheersende marktwerking en efficiëntie niet meer functioneert. We hebben allemaal gezien: het moet ánders dan markten die doorgedraaid zijn en maar doordraaien.                                                                                                                                                                                                                Daarenboven gaat zo’n periode van falen van maatschappelijke systemen samen, zo is gebleken, met het ontstaan van een cultureel en  ideologisch vacuüm. Nieuwe ideeën moeten nog breed postvatten. Het is een escapistische en gevaarlijke tijd gebleken, waarin  de meest bizarre complottheorieën kunnen woekeren.                                                                                                        Daarbij komt de golf van sociale protesten zoals Black Lives Matter.                                                                                                                Er broedt grote onvrede met de maatschappij van nu en misschien nog veel meer 'het voor jezelf geen uitweg zien'. 

Krantenkoppen op Donderdag 31 december 2020

Geef ongevaccineerden hun eigen Staphorst (column)                                                                                                                                               Waarom gaan die vaccinaties zo langzaam?:                                                                                                                                                         Centrale regie te ver uitgekleed. Angst voor boze burgers en overdreven angst voor bijwerkingen. Angst voor privacy niet in               verhouding tot ‘de kwaal’. Bejaarden te braaf; hun protestmars zou (met1 ½ mtr afstand) vijf kilometer lang zijn. Tijdvretende           aandacht voor alle mogelijke bezwaren tegen vaccinatie.                                                                                                                                    Kan het vaccineren sneller?                                                                                                                                                                                     Een radicale oplossing is dan om twéé kuddes te vormen: De vaccinatie-bereidwilligen worden zo snel mogelijk gevaccineerd,         met voorbijgaan aan allerlei plichtplegingen en voorzorgen. Zij krijgen een vaccinpaspoort.                                                                       Wie niet wil krijgt geen vaccin en dus ook geen paspoort.                                                                                                                                    Als alle bereidwilligen zijn gevaccineerd kan de samenleving open.                                                                                                                   Zo krijgen de ongevaccineerden hun eigen samenleving. Ik verwacht dat die klein zal zijn en steeds kleiner zal worden.                   In een twee-kudden samenleving krijgen veel van de resterende vaccinweigeraars Covid. De meesten zullen dat overleven en           zijn daarna immuun, een aantal sterft en dan is de epidemie voorbij.

      (De schrijver is biochemicus en emeritus hoogleraar voedingsleer).

Vervolg Krantenkoppen op Donderdag 31 december 2020

Filantropie in relatie tot de overheid en ‘vrijwilligers’ in crisistijd (interviews)                                                                                                Vrijwel volledige weergave

In deze crisistijd komen filantropische fondsen en “foundations” op een bijzondere manier in het zicht. De aanvragen voor ondersteuning stromen binnen.

De wethouder van onderwijs van Rotterdam belde na het sluiten van de scholen in maart (2020) met de Stichting De Verre Bergen:  Een grote groep kinderen bleek onvoldoende toegerust voor thuisonderwijs.                                                                                                  De Verre Bergen is het goede-doelenfonds dat werkt met een deel van het vermogen van de Rotterdamse ondernemersfamilie Van der Vorm. Dit fonds is tevens grootaandeelhouder van investeringsmaatschappij Hal, dat weer eigenaar is van onder andere de FD Mediagroep (mediabedrijf in het financieel-economische domein).                                                                                                                    Peter Goes, jurist bij verschillende fondsen van de familie Van der Vorm: “De gemeente benaderde ons voor de aanschaf van 100 laptops. Toen we vroegen om hoeveel kinderen het eigenlijk ging, bleek het om veel grotere aantallen te gaan en besloten we er 3500 te leveren. We wilden ervoor zorgen dat elk kind in Rotterdam met zo’n apparaat thuis kon deelnemen aan thuisonderwijs”.      De laptops zijn geleverd door webwinkel Coolblue, voor 20% in handen van HAL Investment.

De innige relatie tussen de verschillende bovengenoemde partijen deden hier en daar in Rotterdam de wenkbrauwen fronsen. Bij De Verre Bergen zien ze dat anders: "Het zou pas gek zijn als we geen goede relatie onderhouden met de gemeente”.                          Siep Wijsenbeek, directeur bij de FIN, de branchevereniging van fondsen en foundations zegt in dit verband: “Filantropie kan een       radartje zijn dat de zaak in beweging zet. Als je samenwerkt, onderling en met de overheid, draaien de radertjes dezelfde kant op.   Dan ben je samen efficiënter. Je ziet het gelukkig al op steeds meer plekken gebeuren”.                                                                          Een rondgang langs verschillende filantropische instellingen leert dat het Rotterdamse verzoek om laptops niet op zichzelf staat. Het is immers duidelijk dat de gemeentelijke begrotingen voor langere tijd onder spanning staan. De aanvragen bij de instellingen voor ondersteuning van publieke voorzieningen stromen binnen: van eenzaamheidsprojecten voor ouderen en wijkinitiatieven, tot en met maaltijdbezorging.                                                                                                                                                                                          Binnen een week na het uitbreken van de crisis lanceerde de Haella Stichting samen met Fonds 1818 het initiatief “Kleine-coronahulp”: Vrijwilligers kunnen een donatie van maximaal €2500 aanvragen. Intussen zijn zo al 150 projecten door vrijwilligers opgezet. Zij richten zich op daklozen, ongedocumenteerden, mensen in armoede en eenzame mensen.                                                  Het is de overheid die in deze crisis uiteraard en verreweg, de grootste financiële gaten dicht. Maar daarbij lopen vooral de culturele sector en sociale projecten in de publieke ruimte nu al structureel averij op.                                                                                  De vraag is bovendien hoe lang de overheid dit volhoudt. Ooit zullen die steunbalken weer verdwijnen.                                                    Filantropie en vrijwilligers zijn en blijven onmisbaar. "Maar”, zegt Janine Nauta, voorzitter van de Vereniging Rotterdamse Fondsen: “Filantropie ondersteunt, overbrugt, maar houdt niet structureel in leven”.                                                                                                        “Porticus” is de filantropische organisatie van ondernemersfamilie Brenninkmeijer. Deze instelling is relatief vrij in haar doen en laten. Zij is niet gebonden aan donors buiten zichzelf. Sinds ruim twee jaar staat hier een oude bekende aan het roer: voormalig VVD-minister Melanie Schultz van Haegen. Zij ziet eveneens een begrensde rol voor filantropie:                                                                “We zijn geen directe hulporganisatie, we doen niet aan charitas. Porticus zorgt wel dat bestaande programma's die bijdragen aan    structurele verbeteringen in binnen-  en buitenland doorgaan. Wereldwijd gaan zo'n 290 miljoen kinderen nu niet naar school.            Daar zit allerlei leed achter: meer kind huwelijken meer huiselijk geweld, minder kansen op carrière, spiralen waarmee                        toekomstige armoede steeds weer in de maak is”.                                                                                                                                            Overigens geeft Nederland ruimhartig. Jaarlijks vloeit er zo'n €5,7 mrd naar goede doelen, zo berekende het Centrum voor Filantropische Studies aan de Vrije Universiteit in het rapport "Geven in Nederland". Veruit het grootste deel is afkomstig van huishoudens (€2,4 mrd). De familiefondsen zijn jaarlijks goed voor €433 mln.                                                                                                Siep Wijsenbeek, van de branchevereniging van fondsen en foundations vult dit aan met: “De vrijwilligers worden altijd vergeten.       Zij zorgen voor de grote meerwaarde. Zonder vrijwilligers geen filantropie”.                                                                                                    Melanie Schultz: "Sociale ongelijkheid blijft een van de kernthema’s voor de komende tijd. Filantropie kent daarbij een aantal             voordelen. Wij zoeken naar het knopje voor het verbeteren van een heel systeem en kunnen voor langere tijd investeren in voor         anderen te risicovolle gebieden. Bij de overheid gaat het om hooguit vier jaar en dat maakt het handelingsvermogen beperkt.           Begrijpelijk, want het gaat om belastinggeld.                                                                                                                                                     De overheid is er voor de wet- en regelgeving; Filantropie voor flankerende zaken. Neem het voorbeeld van je huis energieneutraal   maken, een elektrische auto kopen. Dat is niet voor iedereen weggelegd. Hoe ga je zorgen dat die mensen toch mee kunnen             komen en er steun ontstaat voor een eerlijke transitie. Als die er niet is, heb je een groot probleem en gaan mensen stemmen op     leiders die het probleem ontkennen. En voor je het weet, gaat het van kwaad tot erger”.                                                                              Aart de Geus, voorzitter van de Goldschmeding Foundation, zit min of meer op dezelfde lijn:                                                                      “Dat er een beroep op ons wordt gedaan is begrijpelijk. De Foundation richt nu hun jaarlijkse bestedingen voor 10% op het lenigen   van de gevolgen van de crisis. Dat komt neer op zo'n 8 ton voor projecten zoals Sterk in je Werk. Dat is gericht op zorgpersoneel     dat tegen mentale grenzen aanloopt. Daarnaast versterking van een bestaand project: langdurige begeleiding van kwetsbare           groepen.                                                                                                                                                                                                                         De wezenlijke kracht van filantropie zit in de ogen van Aart de Geus nog ergens anders, dan in geld: Wij zijn niet afhankelijk van     parlementen en zijn wendbaarder. Zie ons als de buitenboordmotor van de overheid, als ondernemers in het publieke domein.     Voorbeelden daarvan zijn projecten op het gebied van circulaire economie in de bouwsector. Wij doen onderzoek naar wat dit           voor de werkgelegenheid betekent: Onze bevindingen tonen aan dat de circulaire economie degelijke banen oplevert. Deze               inzichten zijn juist nu voor vele beroepsgroepen een hoopvol gegeven”.                                                                                                        De eerder genoemde Siep Wijsenbeek, van de branchevereniging van fondsen en foundations is het op verschillende punten eens met Aart de Geus:                                                                                                                                                                                                        “Soms wil de filantropie aantonen dat wat de overheid doet niet werkt en willen fondsen laten zien: "zo kan het ook”.                           De crisis is een gamechanger voor de filantropie. We krijgen te maken met meer eenzaamheid, tweedeling en kwetsbare groepen.   Daarnaast zijn er nog de zorgen voor mensen die buiten de reguliere steunmaatregelen vallen. Ook daar bieden fondsen de               helpende hand. Neem voedselhulp aan ongedocumenteerden, urgent noodzakelijk in deze coronacrisis, opgezet door een aantal     fondsen in nauw overleg met de gemeente Amsterdam. Hier is de filantropie een welkome aanvulling”.

Tot zover dit artikel.

Tessa: Dit onderwerp is eerder op deze website nog niet aan de orde geweest. Dat wil dus zeggen, dat, hoe belangrijk ook, er in de media niet of weinig over het belang van fondsen en foundations, bij uitstek in zo’n crisis, geschreven zal zijn. Over vrijwilligerswerk en zeker over de vele spontane hulpverlening in buurten bijvoorbeeld in crisistijd is wel veel geschreven.                  Voor mij zijn er verschillende conclusies te trekken uit dit artikel.                                                                                                                      Filantropie maakt veel vrijwilligerswerk mogelijk. Vergeleken met de overheid zijn fondsen en foundations heel wendbaar in hun activiteiten. Bovendien moet de overheid met belastinggeld werken: een beperking die filantropie niet heeft. Filantropie kan langer steun verlenen en meer risico lopen. Zij is bij uitstek in staat, zoals een vertegenwoordiger zegt: "Wij zijn de buitenboordmotor van de overheid; Ondernemers in de publieke ruimte". Hun werkterrein ligt dan ook veelal op cultureel gebied. Filantropie wint het ook ruimschoots in wendbaarheid van de overheid, doordat de overheid te maken heeft met een gigantisch log systeem van moeilijk in beweging te krijgen bureaucratische en professionele organisaties en semi-zelfstandige organen.                                                            Doordat filantropische organisaties meer risico kunnen nemen zijn zij in staat langdurig experimenteren met maatschappelijke vernieuwingen te ondernemen. Op die manier kunnen zo voorwerk verrichten, ‘voorbeeldig’ zijn: overheden laten zien welke vernieuwingen ‘werken’.

Vervolg Krantenkoppen op Donderdag 31 december 2020

                                                                                                                                                                                                                                    Uitkomst van twee wetenschappelijk studies: Europa wachtte te lang                                                                                                                      De pandemie wordt het best bestreden met vroege en harde maatregelen.

                                                                                                                                                                                                                                         De basisscholen gaan open                                                                                                                                                                                             Na de onrust over de avondklok en de rellen op straat wilde het kabinet goed nieuws brengen: de scholen gaan open.

Einde weergave van de verzamelde krantenartikelen december 2020   Dit is ook het einde van het Menu onderwerp "De maand december (2020) van de Tweede Coronagolf". Ik ga nu over naar het Menu onderwerp "de Derde Coronagolf", maart en april 2021. Daarna volgt nog "de Vierde Coronagolf", november en december 2021.