November 2021 van de vierde golf 

Inhoud:

   Inleiding

   Afwisselend media ("krantenkoppen") en persconferenties met als belangrijkste onderwerpen:

            Persconferentie kondigt nieuwe lockdown aan 

            Ziekenhuizen overbelast door te veel mensen die zich niet hebben laten vaccineren

            De onverwachte lockdown en "2G" doen polarisatie tussen gevaccineerden en ongevaccineerden sterk toenemen           

            Het algemene belang van individuele keuzes tot moreel handelen 

            Klimaat polariseert de burgers het sterkste. Middenpartijen hebben niet het grote verhaal

            Voor maatschappelijke transitie moeten overheidsmaatregelen en intrinsieke motivatie samengaan

            Voorzitter RAI: : luister naar jongeren.

            Ouders protesteren tegen maatregelen op school

            De werking van de Europese subsidiepot gaat gepaard met stille machtsoverdracht 

            Shell verlaat Nederland. Van de naam “koninklijk” naar “meest vervuilend bedrijf”

            Activistische aandeelhouders

            In het laatkapitalisme draait het morele kompas van financiële instellingen heel langzaam richting                                                                                                                                                                                   maatschappelijke verantwoordelijkheid 

Inleiding 

Het kabinet is nog steeds demissionair. De kabinetsformatie duurt nog voort. 15 Januari j.l. trad het kabinet af naar aanleiding van het rapport van de parlementaire ondervragingscommissie Kinderopvangtoeslag. Zij besloot demissionair door te gaan tot de geplande Tweede Kamerverkiezingen twee maanden later in maart 2021 en zo lang de formatie van een nieuw kabinet zou duren. Aan het einde van de deze maand november functioneerde het oude kabinet nog steeds als "demissionair". Rutte gaf direct aan dat de bestrijding van het coronavirus onverminderd door zou gaan.                                                                                                               De coalitiepartijen wisten bij de Tweede Kamerverkiezingen van 17 maart 2021 weer een ruime meerderheid te behalen.  Gedurende de voortgaande corona crisis zijn bij het bereiken van de maand november 2021, de verschillende belangen en opinies van burgers, instanties en overheden aangaande de crisis sterk zichtbaar geworden. Het demissionaire kabinet heeft in toenemende mate te maken gekregen met een draagvlak waarop voor haar maatregelen moeilijk vat is te krijgen.                          Het zichzelf laten vaccineren wordt steeds meer een punt van discussie, twist  en zelfs nu en dan van bedreiging.                              De polarisatie tussen gevaccineerden en ongevaccineerden komt deze maand tot een hoogtepunt door de aankondiging van een nieuwe lockdown. Want niet alleen komt deze lockdown teleurstellend onverwacht, door de verwachtingen die gewekt zijn over de tijd nadat het vaccineren flink op gang zou zijn gekomen:  De aanleiding tot de lockdown, is het zich herhalen van overbezetting van ziekenhuizen, welke deze keer wordt veroorzaakt door mensen die niet gevaccineerd zijn.  

Dinsdag 2 november 2021 persconferentie minister-president Rutte en minister De Jonge

Minister-president Rutte en minister De Jonge leggen uit waarom op sommige punten de coronamaatregelen weer worden  aangescherpt.                                                                                                                                                                                                                Rutte:                                                                                                                                                                                                                              Het zal niemand verrassen dat we vanavond opnieuw een lastige boodschap hebben. Lastig omdat we helaas toch weer meer van mensen moeten gaan vragen nu de besmettingscijfers en de ziekenhuiscijfers snel oplopen. Dat kan iedereen zo’n beetje per dag volgen. En vooral ook lastig omdat alles wat met corona te maken heeft tot steeds meer discussie leidt in de samenleving en het is belangrijk dat mensen niet tegenover elkaar komen staan.                                                                                                                              Feit is: sommige mensen zijn tegen alle maatregelen, een voorzichtige groep wil juist liever strengere maatregelen, maar de meesten van ons zitten daar ergens tussenin. Feit is ook: bijna iedereen kijkt vanuit de eigen leefwereld naar hoe het verder zou moeten en dat is logisch. Want het maakt gewoon uit: of je jong bent of wat ouder, of je thuis kunt werken of niet, of je in de stad in een flat woont of op het platteland, of je een ondernemer bent of een vast salaris hebt, of je op school zit of werkt, of je een kwetsbare gezondheid hebt of niet, en ja: ook of je gevaccineerd bent of niet.                                                                                                Het is begrijpelijk dat we daar in ons land steeds meer mee worstelen, net als trouwens in de meeste landen om ons heen. Want hoe langer dit duurt en hoe vaker we te maken krijgen met weer een nieuwe golf van besmettingen, des te ingewikkelder wordt het om de regels te volgen. En zoals ik al vaker heb gezegd: de rek gaat eruit en dat merken we allemaal.                                                      Het is aan ons, als kabinet, in de mix van al die verschillende belangen elke keer opnieuw een verstandige route te vinden. En ik zeg maar gewoon open: dat is ook een worsteling. Want aan de ene kant leven we in een land waarin iedereen recht heeft op een eigen mening en een vrije keuze, een land waarin niemand buitengesloten mag worden. Aan de andere kant hebben we met corona wel een groot probleem te pakken dat we alleen gezamenlijk kunnen oplossen.                                                                                Dat betekent dat we steeds, ook vandaag weer, al die belangen tegen elkaar afwegen, op basis van deskundige adviezen. Niet alleen de medische adviezen van het Outbreak Management Team, het OMT, maar ook de economische adviezen van het Centraal Planbureau, de sociaal-maatschappelijke adviezen van het Sociaal en Cultureel Planbureau, de adviezen van gedragswetenschappers en communicatieadviseurs en de adviezen van de burgemeesters in het Veiligheidsberaad.                          Daarnaast zijn we steeds in gesprek met allerlei sectoren: van de horeca tot de winkeliers, van de theaters tot de evenementenorganisaties en van het onderwijs tot de sport. Al die adviezen en al die belangen tellen mee, wat per definitie betekent dat het onmogelijk is aan elk apart belang voor 100 procent recht te doen. En ik vind het belangrijk dat dilemma vanavond nog eens hier open op tafel te leggen. Want we moeten dit samen blijven doen en vooral ook met een beetje begrip voor ieders mening en voor ieders situatie.                                                                                                                                                                      Met een beetje mildheid naar elkaar: als we allemaal bereid blijven af en toe een stukje in te schikken en een ander wat ruimte te geven, dan hoeven we het echt niet steeds over alles met elkaar eens te zijn.                                                                                                  En daarmee kom ik bij onze besluiten van vandaag. Ik zal eerst vertellen welke concrete maatregelen we op dit moment nodig vinden. Dus aanvullend op de regels die al gelden, zoals de sluitingstijden voor de horeca en het maximale percentage van 75 van bezoekers zonder zitplaats voor evenementen binnen.                                                                                                                                        Wat kunnen en wat moeten we nu extra doen?                                                                                                                                                      Hugo de Jonge zal u straks schetsen hoe we naar de komende weken kijken, om te zorgen dat een ziekenhuisbed beschikbaar blijft voor iedereen die dat nodig heeft. Dus voor coronapatiënten, maar ook voor mensen met een andere aandoening.                      Maar ik begin bij het begin: de basismaatregelen. En ik wil het nog een keer zeggen: ons eigen gedrag blijft daarbij cruciaal. Daarmee valt of staat een heel groot deel van de hele corona-aanpak.                                                                                                              Het belangrijkste is: blijf thuis bij klachten en laat je testen, ook als je gevaccineerd bent. Test je positief, dan blijf je binnen en dan volg je het advies van de GGD. Was regelmatig je handen, zeker als je ergens binnenkomt. Schud geen handen en geef geen knuffels. Hoest en nies in je elleboog en gebruik papieren zakdoekjes. En natuurlijk: zorg voor voldoende frisse lucht.                          Met onmiddellijke ingang gelden hier bovenop drie aangescherpte adviezen.                                                                                                  1: het dringende advies anderhalve meter afstand te houden: ‘anderhalve meter is een veilige afstand, bescherm jezelf en                     anderen’.                                                                                                                                                                                                                    2: Het thuiswerkadvies geldt nog steeds en dat scherpen we aan naar ‘werk minimaal de helft van je werktijd thuis’. Tenslotte          3: we geven opnieuw een dringend binnenlands reisadvies: ‘mijd drukte onderweg en reis buiten de spits’. Want op de weg is het          alweer bijna net zo druk als vóór corona. Ook in het openbaar vervoer zien we het aantal reizigers heel snel toenemen.                  Het volgende dat we hebben besloten, is dat mensen met ingang van zaterdag 6 november op meer plekken het coronatoegangsbewijs moeten laten zien. Dus een bewijs dat iemand volledig gevaccineerd is, corona heeft gehad, of maximaal 24 uur geleden negatief is getest: de bekende QR-code.                                                                                                                                      Die plicht gold al voor de horeca binnen, sportkantines, publiek bij professionele sportwedstrijden, zakelijke evenementen, bioscopen, theaters en festivals.                                                                                                                                                                                Vanaf zaterdag komen daar andere locaties en gelegenheden bij en ik noem de belangrijkste:                                                                De buitenterrassen in de horeca, een aantal zogeheten doorstroomlocaties zoals musea, kermissen en braderieën.                              De georganiseerde amateursport vanaf 18 jaar. Dat geldt voor het publiek en sporters, binnen en buiten.                                                Hetzelfde geldt voor toneelverenigingen, koren en andere culturele verenigingen, ook vanaf 18 jaar.                                                          We maken één uitzondering voor evenementen en wel voor georganiseerde jeugdactiviteiten tot 18 jaar. Daaronder valt bijvoorbeeld een jeugdkamp van de scouting, maar ook de Sinterklaasintochten.                                                                                        Tot slot komt er, ook vanaf zaterdag 6 november, een uitbreiding van de mondkapjesplicht. Die geldt nu alleen nog in het openbaar vervoer en op bepaalde delen van vliegvelden.                                                                                                                                                        Vanaf zaterdag zijn mondkapjes ook weer verplicht op de stations en perrons en op het hele vliegveld.                                                    Verder geldt vanaf dan opnieuw een mondkapjesplicht voor alle publiek toegankelijke binnen-locaties, zoals overheidsgebouwen,       winkels, bibliotheken, ziekenhuizen en verpleeghuizen.                                                                                                                                      Daarnaast in het middelbaar beroepsonderwijs, het hbo en de universiteiten als mensen van A naar B lopen. Dus in de gangen,            bibliotheken en kantines, tussen de lessen en colleges door. Niet als je zit tijdens de les, dus in de klas of collegezaal.                    En verder worden mondkapjes weer verplicht voor alle contactberoepen, van de kappers en de masseurs tot de nagelstylisten,            maar met uitzondering van de sexwerkers.                                                                                                                                                      De mondkapjesplicht geldt niet waar het coronatoegangsbewijs verplicht is. Als je dus in een restaurant gaat eten of naar een museum gaat, laat je het coronatoegangsbewijs zien en hoef je geen mondkapje op.                                                                                  Tot zover wat er op korte termijn verandert. Zoals ik al zei: ook in deze fase valt of staat alles met ons eigen gedrag en dat vraagt dus iets van ons allemaal, van ieder van ons. Het vraagt iets van de horeca, sportclubs, culturele instellingen en al die andere locaties waar het coronatoegangsbewijs geldt. En het vraagt natuurlijk ook iets van handhavers.                                                  (Herhalingen)                                                                                                                                                                                                                Gisteren is over de handhaving in het Veiligheidsberaad een goed gesprek gevoerd en de burgemeesters en het kabinet gaan dit echt samen doen. Want het gaat om de veiligheid van klanten, van werknemers, gasten, van leden en publiek. En uiteindelijk gaat het om de bescherming van onszelf en van de mensen die ons lief zijn. (Herhalingen)                                                                                  Van het kabinet, mag worden verwacht dat we zo goed mogelijk blijven wegen en beoordelen wat er op ons afkomt en wat dat aan mogelijke acties vraagt. Met alle dilemma’s die daarbij komen kijken. Voor de korte termijn heb ik die acties nu geschetst en voor de periode die voor ons ligt, geef ik nu graag het woord aan Hugo de Jonge.

De Jonge:                                                                                                                                                                                                                      Gisteren vertelde een aantal huisartsen dat ze niet meer vrijuit kunnen spreken over het belang van vaccinatie. Sommigen kregen zelfs te maken met bedreiging. Dat is natuurlijk onacceptabel. Maar helaas geen uitzondering. We zien het de laatste tijd vaker om ons heen.                                                                                                                                                                                                                        Niet iedereen voelt zich meer vrij om te spreken over de ernst van het coronavirus en over het belang van vaccinatie. Want dat kan al snel rekenen op felle discussie, of erger. En overigens ook niet-gevaccineerden mensen krijgen daarmee te maken. En daar mogen we ons niet bij neerleggen.                                                                                                                                                                            Het mag niet zo zijn dat de hoge toon en de grote woorden van sommigen er toe zouden leiden dat het gesprek niet meer gevoerd wordt. Of dat het ons zou weerhouden om te doen wat nodig is. Of dat het ons zou afhouden van het benoemen van de feiten. Ook als ze ongemakkelijk zijn.                                                                                                                                                                                            Iedereen die nog niet gevaccineerd is, en ook niet zelf de infectie heeft doorgemaakt, die raakt hoogstwaarschijnlijk een keer besmet met het coronavirus. Van die mensen, zullen er nog duizenden zo ziek worden dat ze naar het ziekenhuis moeten. En dat is wat we nu zien.                                                                                                                                                                                                              Terwijl het overgrote deel van Nederland is gevaccineerd, is op dit moment het overgrote deel van de corona-patiënten in het ziekenhuis niet gevaccineerd. Er worden nu te veel mensen ziek, in te korte tijd en ook te ernstig ziek. De cijfers in de ziekenhuizen stijgen op dit moment snel. En ik wil daar een paar dingen over zeggen:                                                                                                          Allereerst is de verwachting van het RIVM, dat als we de trend niet weten te keren we half december richting het dubbele aantal mensen op de ic hebben liggen als nu. De piek van deze golf, zou je kunnen zeggen, is wel heel veel lager dan de golven die we tot op heden hebben gehad, ongeveer de hoogte van het dal van de piek in de vorige winter. Dat komt door onze hoge vaccinatiegraad. Maar dat mag ons niet rustig achterover laten leunen. Want we willen dat de reguliere zorg zoveel mogelijk doorgaat.                                                                                                                                                                                                                        We kunnen ons niet te veel corona-patiënten tegelijkertijd in het ziekenhuis veroorloven. Dat is te pijnlijk voor andere mensen die op zorg zijn aangewezen. Bovendien vergt dat weer het uiterste van al die mensen die in de zorg werken. We zijn dat laatste een beetje vanzelfsprekend gaan vinden misschien, maar dat is het niet.                                                                                                                Bovendien moeten we nog een realiteit, een andere realiteit onder ogen zien: Dat is de ongemakkelijke waarheid dat het gros van de coronapatiënten in het ziekenhuis daar niet had hoeven te liggen, als ze wel waren gevaccineerd. Ik weet dat sommige mensen die boodschap hard vinden. Maar echt hard is het, dat door de aanwas van nieuwe opnames van coronapatiënten, andere mensen langer moeten wachten op bijvoorbeeld een nieuwe heup. En we kennen inmiddels allemaal wel iemand voor wie dat geldt.              We zijn het aan elkaar verplicht om de zorg voor ons allemaal toegankelijk te houden. Voor de coronapatiënt, maar ook voor de longpatiënt, de hartpatiënt, de kankerpatiënt en anderen.                                                                                                                                    En daarom kunnen we niet anders dan nu ingrijpen. Mark Rutte heeft zojuist toegelicht welke maatregelen, deze week nog, ingaan. Volgens het OMT zijn die maatregelen noodzakelijk.                                                                                                                                            We hebben bewust gekozen voor maatregelen die zo min mogelijk beperkend zijn voor mensen die gevaccineerd zijn en voor maatregelen die snel in werking kunnen treden, omdat ze al in de wet staan. Maar dat zal niet gelden voor een aantal maatregelen die we waarschijnlijk nodig zullen hebben als we de trend niet weten te keren. Daarvoor is een wetswijziging in voorbereiding.          Ik loop die maatregelen, waarvoor een wetswijziging nodig is, met u langs:                                                                                                Daar waar bezoekers al om een coronatoegangsbewijs wordt gevraagd, bijvoorbeeld in de horeca, willen we dat de werkgever ook        aan zijn werknemers een coronatoegangsbewijs vraagt.                                                                                                                                Daarnaast willen we het ook voor werkgevers in andere sectoren mogelijk maken om te kiezen voor coronatoegangsbewijzen om          zo te zorgen voor een veilige werkplek.                                                                                                                                                            Die mogelijkheid, geen verplichting, willen we ook voor de zorg bieden, zowel voor werknemers in de zorg alsook voor het bezoek          van zorginstellingen zoals bijvoorbeeld verpleeghuizen.                                                                                                                                En tot slot willen we het coronatoegangsbewijs in kunnen voeren op andere plekken waar veel mensen dagelijks bij elkaar komen.        Bijvoorbeeld in winkels waar je heen gaat voor andere dingen dan je dagelijkse boodschappen. In jargon heet dat: de niet-                  essentiële detailhandel. Maar ook in dierentuinen en pretparken.                                                                                                                Kortom: een verdere verbreding van het gebruik van de coronatoegangsbewijzen.                                                                                        Deze maatregelen willen we ook specifiek kunnen gebruiken in dorpen en steden waar de vaccinatiegraad laag is en het aantal besmettingen of ziekenhuisopnames hoog. Dus waar we de meeste mensen te beschermen hebben.                                                      Zoals gezegd gaan deze maatregelen niet meteen in. We zijn ze aan het voorbereiden.                                                                                Dat vergt veel overleg, bijvoorbeeld met werkgevers en werknemers. Dat vergt instemming van het parlement. Dat vergt tijd en zorgvuldigheid.                                                                                                                                                                                                              Aan de hand van een nieuw OMT-advies zullen we de situatie opnieuw beoordelen.                                                                                    Op 12 november willen we besluiten of en hoe we verder gaan met deze maatregelen.                                                                                Dan het vaccineren. Op advies van de Gezondheidsraad geven we ouderen de gelegenheid als eerste een boosterprik te komen halen. Die versterkt de werking van het vaccin. We wachten niet af tot we zien dat die bescherming tegen ernstige ziekte en ziekenhuisopname afneemt en daarom willen we uit voorzorg die booster gaan toedienen.                                                                        Te beginnen bij de 80-plussers, die naar de GGD-prikstraat kunnen komen, vanaf begin december. Daarna volgen de 60- tot 80-jarigen en december willen we ook starten met zorginstellingen. Zorgmedewerkers gaan we aanbieden zo snel mogelijk de boosterprik te halen. We werken met de zorg uit, hoe we dat vanaf december kunnen doen.                                                                      Iedereen die dat wil, ook de 60-minners kunnen, nadat de andere groepen aan de beurt zijn geweest, een boosterprik gaan halen. Hoewel de Gezondheidsraad daar op dit moment nog geen medische noodzaak toe ziet.                                                                          Vaccinatie is nog steeds onze belangrijkste weg om uit deze crisis te komen.                                                                                                In iedere groep en in iedere wijk waar we zien dat de vaccinatiegraad laag is, doen we er alles aan om ervoor te zorgen dat mensen hun twijfel overwinnen: van huisartsen op de markt, tot GGD-artsen bij de moskee of de kerk, van pop-up locaties bij een MBO tot prikbussen in de wijk. Voor mensen met prikangst is er speciale begeleiding. Daarbij kunnen ook virtual reality-brillen of begeleidingshonden te hulp komen. We halen echt alles uit de kast.                                                                                                                Op dit moment is er nog 13 procent van de mensen niet gevaccineerd. En misschien ben jij wel één van die mensen en ik ga je vragen daar toch opnieuw over na te denken. Misschien twijfel je nog, misschien overwoog je al om een keer bij de GGD binnen te lopen, omdat je nog zo veel  vragen had. En ik zou zeggen: stel die vragen! Want dit is het moment. Ga het gesprek aan met de GGD, met de huisarts of met iemand anders van wie je weet dat die er verstand van heeft. Weet dat je altijd welkom bent met al je vragen en weet ook dat je heus niet de enige bent.                                                                                                                                                Voorbeelden van die vragen zijn:                                                                                                                                                                                Het vaccin is in zo’n korte tijd ontwikkeld, wat is eigenlijk het langetermijneffect. Een antwoord daarop is, dat inmiddels          wereldwijd 3 miljard mensen gevaccineerd zijn, bijwerkingen zijn heel erg zeldzaam en de werking is gewoon heel erg goed.              Of je denkt: Ik ben gezond, waarom zou ik me laten prikken. Het antwoord daarop is, dat heel veel mensen die in de ziekenhuizen    zijn komen te liggen, dat ook dachten van zichzelf.                                                                                                                                            Misschien heb je ergens gelezen dat het iets kan doen met je vruchtbaarheid. Dat is niet zo.                                                                      Stel gewoon die vraag. En kijk op prikkenzonderafspraak.nl, ook als je er eerst nog eventjes over wil praten. (Herhalingen).  

                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                  Krantenkop op Dinsdag 2 november 2021                                                                                                                                                              Op alle publieke locaties binnen, mondkapje of coronapas                                                                                                                                       Vanaf zaterdag is in alle openbare gelegenheden binnen en sommige locaties buiten een mondkapje of een coronapas verplicht. Per direct geldt ook het advies om de helft van de tijd thuis te werken, om anderhalve meter afstand te houden en om drukte onderweg en in de spits te mijden.                                                                                                                                                                Het RIVM meldde dinsdagmiddag 7761 nieuwe besmettingen. De ziekenhuisbezetting nam met honderd covidpatiënten toe, tot    1072 in de kliniek en 240 op de ic.                                                                                                                                                                            De laatste zeven dagen steeg het aantal positieve tests met 39%, en waren er 31% meer ziekenhuisopnames dan de week ervoor.    Specifieke beperkingen voor niet-gevaccineerden zijn vooralsnog niet aan de orde, zei Rutte in antwoord op persvragen. Maar als de pandemie zich ongunstig ontwikkelt, zou er wel een afweging kunnen komen tussen bijvoorbeeld sluiting van de horeca of beperkingen voor mensen die niet ingeënt willen worden.                                                                                                                                    Voorzitter Robèr Willemsen van Koninklijke Horeca Nederland spreekt van een "duidelijke verslechtering" voor zijn sector, en pleit, net als de Museumvereniging, voor verdere steun.                                                                                                                                                Vakbond FNV hamert op handhaving van de QR-plicht, maar is bezorgd over de coronapas op de werkplek. "Hiermee schend je grondrechten en het leidt tot indirecte vaccinatiedwang", aldus vicevoorzitter Kitty Jong.                                                                            Werkgeversorganisaties VNO-NCW en MKB-Nederland willen bijdragen aan verhoging van de vaccinatiegraad. Zij zijn niet enthousiast over uitbreiding van de coronapas, en willen met het kabinet in gesprek over de kosten daarvan en het mogelijk afhaken van klanten. Winkeliersclub Vakcentrum noemt de QR-code voor winkels "niet acceptabel".                                                        In december beginnen GGD's met het voor een derde keer inenten (“boosters”) van mensen van tachtig jaar en ouder. Ook bewoners van zorginstellingen zijn dan aan de beurt. Vanaf januari volgen mensen tussen de zestig en tachtig jaar.

Vervolg krantenkoppen op Dinsdag 2 november 2021

Neoliberaal individualisme wreekt zich nu                                                                                                                                                                 Met een beroep op solidariteit en collectief verantwoordelijkheidsgevoel gaat het kabinet de corona-najaarsgolf te lijf. Eerder zei demissionair minister Hugo de Jonge (Volksgezondheid, CDA) "nul begrip” te hebben voor niet-gevaccineerden. Dinsdagavond was de toon vriendelijker, maar nog steeds dwingend. "Denk er nog een keer over na”. Tijdens de persconferentie waarin strengere maatregelen werden aangekondigd, deed ook Rutte een moreel beroep op burgers hun persoonlijke opvattingen (vaccinscepsis, afkeer van mondkapjes) minder zwaar te laten wegen dan het belang van het collectief. "We moeten dit samen blijven doen, en vooral ook: met een beetje begrip voor ieders mening en voor ieders situatie, en met een beetje mildheid naar elkaar”.                    Het is een ingewikkelde ideologische draai die het kabinet maakt. Al zolang hij premier is, hamert Rutte op het belang van éígen verantwoordelijkheid. Mensen moeten zelfredzaam zijn, eigen keuzes maken; individuele zelfontplooiing. Zowel gemeenschap als ‘staat’, zoals Rutte de overheid liever noemt is daaraan ondergeschikt:                                                                                                          De basisbeurs werd vervangen door het leenstelsel, nieuwkomers moesten hun eigen inburgering gaan betalen, mensen met afstand tot de arbeidsmarkt moesten zelf beter hun best doen. Tegelijk werd bezuinigd op buurthuizen en bibliotheken, samenbindende plekken.                                                                                                                                                                                            Nu, in de coronacrisis, moet de doe-het-zelf-burger plaatsmaken voor de doe-het-samen-burger. "Als je al twee of drie generaties bezig bent het individu te verheerlijken, is dat moeilijk”, zegt VU-hoogleraar en filosoof Gabriël van den Brink (71), auteur van "Ruw ontwaken uit de neoliberale droom" uit 2020. “Het hyperindividualisme is na decennia liberale politiek tot diep in de haarvaten van de samenleving doorgedrongen".                                                                                                                                                  Nederland volgt hierin een trend die in veel meer westerse democratieën zichtbaar is. Sinds het begin van de jaren tachtig staan “gedeelde waarden en sociale verbanden” onder druk in de westerse wereld, zegt Amitai Etzioni aan de telefoon vanuit Washington. Daar doceert de 92-jarige socioloog aan George Washington University.                                                                                  Etzioni zegt dat het niet meevalt: van burgers opeens vragen dat ze iets doen dat niet per se in hun éigen belang is, maar dat van de samenleving als geheel. “Het radicale individualisme is opgekomen in het Reagan-Thatcher-tijdperk, het werd de kernideologie van decennia van beleid. Zij rekenden af met de sociale welvaartsstaat uit de jaren 60, en legden de nadruk op de vrije markt. Gemeenschappen, zoals families, buurten of verenigingen, zijn aangetast. Nu is de boodschap opeens: denk ook eens aan de ander. Maar de basis van die bewering ontbreekt. Want mensen hebben decennialang een andere boodschap gehoord”.                    Juist daarom is het bereiken van een bepaalde groep ongevaccineerden zo lastig. Uit onderzoek van I&O Research van j.l. juli blijkt dat ongevaccineerden vaak individuele  redenen geven een vaccin te weigeren. ‘Het voelt niet goed', 'angst voor effect op termijn', 'eigen vrijheid', 'vertrouwen voorlichting niet’.                                                                                                                                                          Nu ziekenhuizen en IC’s weer volstromen met overwegend ongevaccineerde coronapatiënten en de maatregelen weer worden aangescherpt gaan ook gevaccineerden hun vrijheid claimen. De vrijheid om door te gaan met hun eigen leven van begin 2020. Terug naar het oude normaal:                                                                                                                                                                                    Ook gevaccineerden houden zich bijvoorbeeld lang niet altijd aan de basisregels die nog altijd gelden, zoals elkaar de ruimte geven, zegt Gabriël van den Brink. “De mindset van: Ik heb God, gemeenschap en de staat niet nodig. Ik zie vrijheid als een groot goed, maar af en toe denk ik: we zijn liberaler geworden dan goed voor ons zelf is”.                                                                                      "Fransen en Italianen", zegt Van den Brink, "zijn gewend aan sturing van bovenaf. Alleen in Nederland lijkt eindeloos te worden gediscussieerd over QR-codes en mondkapjes, en de impact ervan op de persoonlijke levenssfeer.                                                      "Voor een succesvolle corona-aanpak zijn enkele basisvoorwaarden essentieel", zegt Etzioni, die enkele westerse landen vergeleek. "Er moet vertrouwen van burgers zijn in de overheid, en die overheid moet krachtig durven ingrijpen. Tegelijkertijd moet de samenleving een zelfcorrigerend vermogen hebben". Dat verklaart volgens hem het relatief succesvolle beleid van Japan, vergeleken met de VS en Zweden. De VS: geen sterke centrale overheid en weinig gemeenschapszin. Zweden: Wel gemeenschapszin, maar een libertair ingestelde overheid die zwak ingrijpt.                                                                                                    Van den Brink weet uit onderzoek, ook van anderen, dat samenwerking dé manier is waarop we verder zijn gekomen in de geschiedenis. ”In het Westen raakte dat besef in ongenade. Na de val van het communisme in 1989 scheen het een uitgemaakte zaak: de staat was iets voor socialisten, de gemeenschap iets voor christendemocraten. Nog nooit is er een samenleving geweest die het individu zo centraal heeft gesteld”, zegt Van den Brink”.                                                                                                        Amitai Etzioni zegt dat de waardering voor de gemeenschap in Europa en de VS is ingeruild voor nationalisme. Maar, zegt hij, dat gaat over het houden van je land. dat gaat niet om je naaste.                                                                                                                              Volgens Van den Brink is de opkomst van rechts-populistische partijen een reactie “op de langdurige liberale hegemonie” in de politiek.  “Het liberalisme heeft ook veel opgeleverd” zegt hij: “welvaart, emancipatie, beter opgeleide mensen”.  Tessa: Maar we hadden het over het neoliberalisme.                                                                                                                                                                        “Het bereiken van een nieuw gemeenschaps-denken is in crisistijd moeilijk te bereiken”, zegt socioloog Etzioni. “Zoals het nu gaat worden groepen juist onderling verdeeld. Het zou beter zijn als overheden zich zouden beperken tot de gezondheidscrisis”. Tessa: Terwijl, zoals ik dit hele onderzoek begonnen ben, in de media overwegend werd gezegd en geschreven, dat juist een crisisperiode burgers samen sterk zouden maken voor structurele maatschappelijke veranderingen in de zin van verbeteringen.  Dan ga je kennelijk voorbij aan vele individuele kiezers die met hun keuzes in verkiezing tijd bestaande machtsverhoudingen in stand houden. Daaronder vele kiezers,  die op deze manier ook verbetering van de eigen situatie in de weg staan. 

Op deze plek wil ik (Tessa) ingaan op enkele onderwerpen die in het bovenstaande artikel worden aangesneden. Ik wil ze, nu ik bijna aan het einde van mijn onderzoek ben, in verband brengen met begrippen en theorieën zoals ik die eerder in deze website heb geformuleerd. Deze bijdrage heeft de vorm van een in te zenden artikel.